Diferenca në treguesit ekonomikë midis Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimit Evropian po bëhet gjithnjë e më e dukshme, ndërsa treguesit kryesorë sugjerojnë një prapambetje të vazhdueshme të Evropës në garën globale ekonomike.
Edhe pse të dyja ekonomitë ndajnë sfida të ngjashme, si presionet inflacionare dhe tensionet gjeopolitike, qasjet e ndryshme ndaj investimeve, politikave fiskale dhe inovacionit luajnë një rol kyç në forcimin e dominimit të SHBA-së. Situatën e komplikon më tej kthimi i Donald Trumpit në pushtet dhe përfshirja e individëve si Elon Musk në ekipin e tij, gjë që mund të rrisë tensionet dhe të përkeqësojë pozicionin e Evropës në ekonominë globale.
Rënia e Evropës krahasuar me SHBA dhe Kina
Shtatëmbëdhjetë vjet më parë, ekonomia evropiane ishte 10% më e madhe se ajo amerikane, por deri në vitin 2022 ajo ishte 23% më e vogël. Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) i Bashkimit Evropian (duke përfshirë Mbretërinë e Bashkuar para Brexit-it) u rrit me 21% gjatë kësaj periudhe (i matur në dollarë), krahasuar me 72% për SHBA-në dhe 290% për Kinën.
Sekreti i suksesit të rritjes ekonomike amerikane
Një nga arsyet kryesore të rritjes ekonomike të SHBA-së qëndron në kërkesën e fortë të brendshme. Edhe në kushtet e normave të larta të interesit, konsumatorët amerikanë vazhdojnë të shpenzojnë për mallra dhe shërbime, duke i mundësuar kompanive të mbajnë çmimet e produkteve të larta. Kjo, së bashku me një treg pune të fortë, kontribuon në rritjen e qëndrueshme të PBB-së.
Politika fiskale në SHBA gjithashtu luan një rol kyç. Qeveria ka mbajtur një qasje agresive fiskale në vitet e fundit, me një deficit buxhetor të parashikuar prej 5.6% të PBB-së për vitin 2024, ndërsa eurozona shënon një deficit shumë më të ulët prej 2.9%. Stimulimet fiskale shtesë të miratuara nga administrata Biden gjatë pandemisë kanë mundësuar një rimëkëmbje më të shpejtë ekonomike, ndërsa Evropa ka ndjekur një qasje më kursimtare.
Investimet amerikane në teknologji dhe inovacion tejkalojnë ndjeshëm ato të Evropës. Ndërsa investimet në teknologji të reja në SHBA përbëjnë 5% të PBB-së, në eurozonë ato arrijnë vetëm në 2.8%. SHBA gjithashtu kryeson në shpenzimet për kërkim dhe zhvillim (R&D), që përbëjnë 3.5% të PBB-së, krahasuar me 2.3% në eurozonë.
Sfida për Evropën: Pse BE-ja po mbetet pas?
Një nga faktorët kryesorë që pengon rritjen evropiane është kriza energjetike. Evropa varet shumë nga importi i burimeve energjetike, ndërsa SHBA përdor burimet e veta si nafta dhe gazi nga shkëmbinjtë argjilorë. Kjo shkakton kosto më të larta prodhimi për industrinë evropiane, duke ndikuar drejtpërdrejt në konkurrencën në tregun global.
Gjithashtu, investimet e pamjaftueshme në inovacion përbëjnë një pengesë tjetër. Mungesa e fondeve për kërkime dhe zhvillim, si në sektorin universitar ashtu edhe në atë korporativ, ngadalëson përparimin teknologjik. Sipas analizës së OECD-së, një rritje prej vetëm 1% e investimeve në teknologji mund të rrisë produktivitetin me 0.8%.
Tendencat demografike në Evropë e komplikojnë situatën edhe më shumë. Plakja e popullsisë dhe tkurrja e fuqisë punëtore kufizojnë kapacitetin e rritjes ekonomike.
Trump dhe Musk: Si do të ndikojnë në ekonominë globale
Kthimi i Donald Trumpit në pushtet, së bashku me emërimin e Elon Musk në krye të “Departamentit për Efikasitet Qeveritar” (DOGE), pritet të ndryshojë ndjeshëm peizazhin ekonomik global. Politikat proteksioniste të Trumpit dhe mbështetja për inovacionet teknologjike nga Musk mund të përforcojnë më tej pozicionin e SHBA-së si lider global.
Si mund të arrijë Evropa SHBA-në?
Evropa duhet të riorientojë burimet e saj drejt sektorëve të teknologjisë së lartë. Rritja e investimeve në inteligjencën artificiale, zgjidhjet softuerike dhe startup-et është çelësi për përmirësimin e produktivitetit.
BE duhet gjithashtu të vendosë politika fiskale të përbashkëta që do të lehtësojnë përgjigjet më të shpejta ndaj krizave dhe do të rrisin investimet në sektorët strategjikë.
Pa ndryshime të rëndësishme, hendeku midis SHBA-së dhe BE-së do të vazhdojë të rritet, duke e lënë Evropën në një pozicion gjithnjë e më të pafavorshëm në skenën globale.