Pas deklaratës së Donald Trump se Shtetet e Bashkuara të Amerikës mund të shqyrtonin aneksimin e Grenlandës, u rikthyen në skenë historitë e vjetra që kanë rrënjë të thella në histori.
Historia e aneksimit të Grenlandës nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk është asgjë e re, por ajo që është e sigurt është se kjo temë u intensifikua gjatë mandatit të parë të Donald Trump në vitin 2016.
Megjithatë, marrëdhëniet historike mes Grenlandës dhe Shteteve të Bashkuara, si dhe “flirtet diplomatike,” janë shumë më të hershme. Që në vitin 1941, Shtetet e Bashkuara morën përgjegjësinë për mbrojtjen e Grenlandës, duke krijuar dy baza të mëdha ajrore në këtë territor dhe praktikisht duke e okupuar ishullin.
Oferta për blerje u bë në vitin 1946, kur Uashingtoni i ofroi Danimarkës, që kishte juridiksion mbi Grenlandën, 100 milionë dollarë në shufra ari për këtë territor.
“Ajo ofertë e vitit 1946 duhej të mbetej sekrete. (U zbulua gjerësisht vetëm në vitin 1991, kur gazetat daneze publikuan dokumente të deklasifikuara),” shkruan TIME.
Megjithatë, pavarësisht refuzimit të ofertës, SHBA mori lejen për të krijuar bazën ajrore Thule.
“Sipas kushtetutës së re daneze, Grenlanda fitoi statusin e një territori danez në vitin 1953, dhe banorët e Grenlandës fituan shtetësinë daneze,” thuhet në burime.
Në shumë analiza, thuhet se një aneksim i mundshëm ose blerja e Grenlandës do të krahasohej me dy vendime të rëndësishme të politikës së jashtme të SHBA-së: blerjen e Luizianës (1803) dhe Alaskës (1867).
“Me çmimet prej 371 milionë dollarësh dhe 129 milionë dollarësh në dollarë aktualë, kthimi ekonomik nga secila prej këtyre blerjeve ka qenë i madh. Edhe një marrëveshje ‘jo e mirë’ për Grenlandën krahasuar me këto blerje mund të sillte kthime të rëndësishme afatgjata,” thuhet në analiza.
Megjithatë, situata bëhet më komplekse për tri arsye kryesore.
E para lidhet me mendimin e banorëve të Grenlandës, rreth 55 mijë persona. Që nga viti 2009, Grenlanda ka fituar vetëqeverisje të plotë dhe praktikisht nuk mund të shitet.
“Publiku përgjithësisht ka mbështetur më shumë pavarësi nga Danimarka. Referendumi për vetëqeverisje i vitit 2008 u miratua me 76% të votave pro. Një sondazh i vitit 2019 tregoi se dy të tretat e grenlandezëve mbështesin pavarësinë e plotë nga Danimarka, çka përputhet me sondazhe të tjera mbi këtë çështje. Kjo sugjeron se ekziston një mbështetje e fortë për pavarësi, edhe pse jo universale. Dhe ndërsa një sondazh i vitit 2021 tregon 69% mbështetje për një bashkëpunim më të ngushtë me Shtetet e Bashkuara, i njëjti sondazh gjithashtu tregon 68% mbështetje për më shumë bashkëpunim me Danimarkën. Mbështetja për më shumë bashkëpunim me Kanadanë është edhe më e madhe, duke arritur në 85%,” shkruan Charter Institute.
Një nga çështjet lidhet edhe me lidhjet kulturore
“Grenlanda ka kulturën e saj të pasur, e cila është e rrënjosur në traditat inuit, së bashku me një shkallë të caktuar ndikimi skandinav. Lidhjet e përbashkëta kulturore me SHBA-në janë të dobëta. Që nga viti 2024, në Grenlandë jetojnë vetëm 39 amerikanë. Përveç kësaj, numri vjetor i turistëve amerikanë që vizitojnë Grenlandën me anije dhe rrugë ajrore është në rritje, dhe në vitin 2025, United Airlines do të fillojë të ofrojë fluturimin e parë direkt nga SHBA për në Grenlandë, me dy linja javore midis Nju Jorkut dhe Nuuk nga qershori deri në shtator. Shitja, natyrisht, ka të ngjarë të thellojë këto lidhje, megjithëse ngadalë, për shkak të distancës kulturore dhe gjeografike nga pjesa tjetër e Shteteve të Bashkuara,” shpjegohet në analizë.
Gjithashtu, vihet në diskutim edhe bashkëpunimi ekonomik që SHBA mund të ketë me Grenlandën.
“Danimarka subvencionon Grenlandën me rreth 591 milionë dollarë në vit, që përbën 60% të buxhetit të qeverisë grenlandeze. Nuk është e qartë nëse Kongresi dhe publiku amerikan janë të gatshëm të subvencionojnë ekzistencën e Grenlandës në këtë masë apo jo. Nga ana tjetër, Grenlanda është shtëpia e një pasurie të madhe të pashfrytëzuar të mineraleve, metaleve dhe karburanteve të nevojshme për ndërtimin e infrastrukturës së energjisë së pastër, automjeteve elektrike dhe produkteve të tjera me vlerë ekonomike dhe strategjike. Dhe ndërsa mbulesa e akullit të Grenlandës po tërhiqet si përgjigje ndaj temperaturave globale në rritje, po krijohen mundësi të reja për eksplorim dhe shfrytëzim,” theksohet.
Në fund, analistët mendojnë se aneksimi mund të shqetësojë edhe Rusinë, gjë që, në kushte të tilla gjeopolitike, do të kishte pasoja të rëndësishme.
“Marrja e Grenlandës do të krijonte një kufi të ri me Rusinë përtej Alaskës, pasi Rusia pretendon një zonë ekskluzive ekonomike të Grenlandës në kufirin e Arktikut. Aneksimi i Grenlandës do të sillte një mosmarrëveshje të re territoriale mes Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë, e cila lidhet me greben nënujore Lomonosov, për të cilën Danimarka, Kanadaja dhe Rusia kanë bërë pretendime. Vetvetiu, kjo nuk është një arsye e mjaftueshme për të mos marrë Grenlandën. Por aneksimi i Grenlandës mund të konsiderohet një lëvizje shumë agresive nga Rusia, e cila mund të shkaktojë një reagim serioz,” përfundon analiza.
