Kenneth Waltz konsiderohet si një nga teoricienët kryesorë të strategjisë bërthamore, dhe në një ese për Foreign Affairs në vitin 2012, ai shkroi se programi bërthamor i Iranit duhet të lejohet për të arritur një ekuilibër në Lindjen e Mesme përballë Izraelit.
Që nga mesi i viteve ’90, programi bërthamor iranian ka qenë në qendër të vëmendjes së ekspertëve të sigurisë ndërkombëtare, ku shumica e teoricienëve perëndimorë ndajnë qëndrime të afërta me ato izraelite.
Megjithatë, bota akademike dhe ekspertët u befasuan nga eseja e politologut amerikan Kenneth Waltz, e titulluar “Pse Irani duhet të ketë bombën”.
Eseja u publikua në vitin 2012, pikërisht në periudhën kur po ndërtohej një koalicion i gjerë ndërkombëtar për të vendosur sanksione ndaj Iranit me qëllim frenimin e programit të tij bërthamor.
Waltz shpalosi një tezë krejtësisht të kundërt me atë që dominonte diskursin perëndimor: se Irani duhet të lejohet të zhvillojë teknologji të armëve bërthamore, sepse kjo do të siguronte një ekuilibër të fuqisë në rajon.
“Shumica e komentatorëve dhe vendimmarrësve amerikanë, evropianë dhe izraelitë paralajmërojnë se një Iran me armë bërthamore do të ishte rezultati më i keq i kësaj krize. Në fakt, mund të jetë rezultati më i mirë i mundshëm dhe ai që më së shumti do të rikthente stabilitetin në Lindjen e Mesme,” shkroi Waltz.
Sipas tij, monopoli absolut bërthamor i Izraelit është një burim i vazhdueshëm i konfliktit, sepse ndalon shtetet arabe të bëhen fuqi bërthamore.
“Diplomacia dhe sanksionet serioze mund ta bindin Iranin të heqë dorë nga zhvillimi i armëve bërthamore. Por kjo është pak e mundshme. Historia tregon se është e vështirë të pengosh një shtet që ka vendosur të bëhet fuqi bërthamore. Sanksionet ekonomike rrallëherë e shkatërrojnë një program bërthamor. Nëse Irani beson se armët bërthamore janë çelësi i sigurisë së tij, sanksionet nuk do ta pengojnë – përkundrazi, mund ta përshpejtojnë rrugën drejt armatimit,” theksoi ai.
Armët bërthamore si garanci për paqe
Teza themelore e Kenneth Waltz për stabilitetin rajonal ndërmjet Iranit dhe Izraelit është se “historia tregon që fuqitë e mëdha gjithmonë mësojnë të bashkëjetojnë me fuqitë e reja bërthamore.”
“Izraeli ka pasur monopol bërthamor në Lindjen e Mesme për dekada me radhë, dhe kjo ka krijuar destabilitet. Shkaku i vërtetë i krizës nuk është dëshira e Iranit për armë, por dominimi bërthamor i Izraelit,” shkroi Waltz.
Edhe pse drejtuesit iranianë shpesh përdorin retorikë agresive, Waltz pohonte se pretendimet se Irani do të përdorte një armë bërthamore nuk qëndrojnë, pasi një veprim i tillë do të sillte shkatërrimin total të regjimit iranian.
Ai gjithashtu hodhi poshtë frikën se një Iran i armatosur bërthamor do të nxiste terrorizmin, duke theksuar se historia tregon se fuqitë bërthamore bëhen më të kujdesshme, jo më agresive – siç është parë më qartë me Kinën, Indinë dhe Pakistanin.
Teksti i Waltz-it, megjithëse u botua para 13 vitesh, edhe sot pasqyron sfidat thelbësore që lidhen me pranimin ose refuzimin e programit bërthamor iranian. Në vend të një përfundimi klasik, Waltz theksonte se sanksionet dëmtojnë vetëm popullin e thjeshtë iranian dhe janë pa efekt, duke shtuar se bota mund të bashkëjetojë me një Iran bërthamor.
