A mund të mbijetojë NATO pa SHBA-në dhe forcat e saj? Kjo është një pyetje që shumë politikanë kanë ngritur publikisht gjatë javëve të fundit.
CNN ka publikuar një analizë ku disa ekspertë sugjerojnë se mund të ndodhë një efekt i kundërt nga ai që shumë njerëz presin.
Qasja e hapur e presidentit amerikan Donald Trump kundër presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky, gatishmëria e tij për të “përqafuar” presidentin rus Vladimir Putin dhe komentet e fundit që hedhin dyshime nëse SHBA do të mbrojë aleatët e NATO-s “nëse nuk paguajnë” kanë bërë që liderët evropianë të fillojnë të mendojnë për një skenar pothuajse të paimagjinueshëm: A është SHBA ende një partner i besueshëm i sigurisë në një kohë kur kontinenti i tyre është i tronditur nga lufta?
Megjithatë, NATO pa SHBA nuk është e pafuqishme – aleanca ka mbi një milion ushtarë dhe armë moderne nga 31 vende anëtare. Gjithashtu, Evropa ka pasuri dhe njohuri teknologjike për t’u mbrojtur pa SHBA-në, vlerësojnë analistët.
Sipas raportit të NATO-s, SHBA dhe Gjermania kontribuojnë më së shumti në buxhetin ushtarak të aleancës, secila me gati 16%, pasuar nga Britania e Madhe me 11% dhe Franca me 10%. Analistët besojnë se Evropës nuk do t’i duhet shumë kohë për të kompensuar mungesën e SHBA-së.
Nëse vendet evropiane bashkohen dhe investojnë në pajisje ushtarake të përshtatshme, Evropa mund të bëhet një forcë e fuqishme parandaluese konvencionale dhe bërthamore ndaj Rusisë, sipas Ben Schreer, drejtor ekzekutiv në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike (IISS) për Evropën.
“Evropa (ende) ka kapacitetin të grumbullojë burimet e nevojshme për mbrojtjen e saj. Pyetja është vetëm nëse ajo dëshiron ta bëjë këtë,” tha Schreer në një video-thirrje për CNN dhe gazetarë të tjerë në fund të shkurtit.
A mundet Evropa të mbajë NATO-n pa SHBA-në?
Gjatë Luftës së Ftohtë, trupat amerikane ishin të pranishme në Evropë për të penguar zgjerimin e Paktit të Varshavës, i cili u shpërbë pas rënies së Murit të Berlinit në 1989. Po ashtu, fushatat e NATO-s në Ballkan gjatë viteve 1990 u drejtuan nga trupat dhe forcat ajrore amerikane.
Deri më 20 janar, kur nisi administrata e dytë e Trumpit, Washingtoni ishte lider në mbështetjen për Ukrainën. Megjithatë, disa analistë mendojnë se dekadat e solidaritetit transatlantik mund të jenë në fundin e tyre.
Dan Fried, një ish-ndihmës i Sekretarit të Shtetit për Evropën dhe studiues në Këshillin Atlantik, tha se konfrontimi i Trumpit me Zelenskyn dhe ndalimi i ndihmës amerikane për Kievin “shënon një ndarje jo vetëm me Ukrainën, por edhe me strategjinë e SHBA-së për botën e lirë nga Truman deri te Reagan.”
John Lough, ish-zyrtar i NATO-s dhe tani studiues në Chatham House në Londër, sheh një ndarje edhe më të thellë në aleancë.
“Disa njerëz në qarqet evropiane po fillojnë të pyesin nëse Amerika duhet të shihet si njëfarë armiku,” tha ai.
Por disa analistë argumentojnë se NATO pa SHBA-në nuk është domosdoshmërisht një ide e keqe.
“Sa më shpejt që aleatët amerikanë të kuptojnë se nuk mund të mbështeten më te SHBA për mbrojtje, aq më shpejt do të punojnë për të forcuar aftësitë e tyre ushtarake,” shkroi Moritz Graefrath, studiues në William & Mary’s Global Research Institute.
Ai shtoi: “Në këtë kuptim, ndoshta në mënyrë paradoksale, tërheqja e forcave amerikane mund të krijojë një Evropë më të fortë, jo më të dobët.”
