RAKETA E VOGËL QË DO TË MBROJË EUROPËN NDAJ DRONËVE
Nëpër Evropë dhe SHBA, kompanitë e mbrojtjes po nxitojnë të prodhojnë raketa të vogla dhe të lira. Sipas The Telegraph, synimi është t’u përgjigjen sfidës që solli lufta në Ukrainë: si të ndalosh qindra dronë pa shkatërruar buxhetin.
Më 9 shtator NATO u detyrua të ngrejë aeroplanët F-16 për të rrëzuar rreth njëzet dronë që kaluan kufirin me Poloninë. U përdorën raketa në vlerë rreth 570,000 euro për të interceptuar dronët Shahed, ndërkohë që vlera e secilit dron është shumë herë më e ulët — dhe gjysma e përpjekjeve dështoi. Përgjigjja e liderëve evropianë ishte premtimi për ndërtimin e një “muri kundër dronëve” në krahun lindor të NATO-s, që përfshin sisteme të luftës elektronike dhe interceptim.
Një nga kompanitë në fjalë është Frankenburg Technology. CEO-ja Kusti Salm prezantoi projektin e raketës Mark 1. E përmasave të një bageteje, Mark 1 është menduar si rreshti i parë mbrojtës kundër sulmeve me dronë rusë. Me gjatësi vetëm 65 centimetra, raketa është më e shkurtër se një dorë mesatare njeriu.
Prodhimi i një rakete të lirë është sfidë edhe për inxhinierët më të mirë. Raketat e arsenaleve perëndimore kanë karakteristika të shkëlqyera, por janë të shtrenjta dhe me kapacitete shumë të mëdha. Krijuesit e Mark 1 synojnë që ajo të jetë thjesht “mjaftueshëm e mirë”. Ajo mund të fluturojë vetëm rreth dy kilometra dhe do të performojë dobët në vapë të shkretëtirës apo në të ftohtë arktike. Është gjetur një ekuilibër midis pjesëve të lira dhe saktësisë totale; kompania synon të rrisë saktësinë në 90% — aktualisht rreth 56%.
“Ne nuk kërkojmë falje që prodhojmë armë,” thotë Salm, ish-zyrtar i lartë i ministrisë së mbrojtjes së Estonisë. “Ne nuk kemi frikë ta themi: i prodhojmë këto për të rrëzuar dronët rusë me distancë të gjatë. Kjo do të jetë aftësia më e nevojshme në botën perëndimore për 5–10 vitet e ardhshme.”
ÇMIMI DHE SKALABILITETI — AVANTAZHI KYÇ
Linjat e prodhimit për Mark 1 janë tashmë vendosur në dy vende anëtare të NATO-s, me qëllim prodhimin e qindra raketave në ditë. Salm nuk zbulon çmimin e saktë, por thotë se kushton rreth një të dhjetën e sistemeve ekzistuese kundërajrore — për shembull një Stinger që mund të arrijë në rreth 500,000 euro.
Ka sfida unike për të futur një kokë luftarake, sensorë dhe karburant në një raketë që nuk është më e gjatë se një tastierë. Ndryshimi i peshës gjatë djegies së karburantit ndikon rëndë në këndin e ngjitjes. Ekipi i Frankenburg eksperimentoi me “formën, pozicionin e krahëve, qendrën e peshës, qendrën e presionit” dhe parametra të tjerë për të maksimizuar saktësinë. Për të zgjidhur këtë sfidë me buxhet të kufizuar, kompania rekrutoi disa nga mendjet më të mira në fushë.
EQUIPEJA E “MENDJEVE MË TË MËDHA”
Inxhinieri kryesor është Andreas Bappert, një nga dizajnerët e sistemit të kërkuar të mbrojtjes ajrore Iris-T, i përdorur gjerësisht në NATO dhe në Ukrainë. Në ekip janë edhe inxhinierë që punuan në projektin e raketës Spear III në MBDA UK, si dhe “gjenitë letonë”, sipas Salm.
Fabian Hoffmann, ekspert për teknologjitë raketore, shpjegon se ka shumë specialistë që mund të bëjnë kokëra luftarake, sensorë apo motorë, por pak veta e kanë aftësinë për t’i integruar të gjitha në një projektil funksional — ndoshta vetëm disa dhjetëra njerëz në botë.
Inxhinierët kryesorë bëjnë diferencën kur gjërat shkojnë keq. “Kur të gjithë kanë një pikëpyetje të madhe mbi kokë dhe askush nuk e di çfarë po ndodh, ai njeri me 30 vjet eksperiencë mund të kujtojë një test të vitit 2006 që identifikoi një revë me plasaritje — dhe ajo përvojë shpëton situatën,” tregon Hoffmann.
Salm përfundon duke thënë se Frankenburg tërheq talente për shkak të misionit të qartë: “Shumë njerëz zgjohemi dhe lexojmë lajmet e mëngjesit dhe zemërohemi nga padrejtësitë në botë. Ne jemi një nga vendet ku talenti juaj mund të përdoret për ta ndalur këtë çmenduri.”
