Zgjerimi i vendbanimeve izraelite, si edhe ndërtimi i rrugëve dhe infrastrukturës së sigurisë që i shoqëron, po e vështirëson gjithnjë e më shumë jetën e përditshme të miliona palestinezëve në Bregun Perëndimor dhe po e pengon formimin e një shteti të vetëm palestinez.
Kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, në shtator e tha qartë: “Kurrë nuk do të ketë shtet palestinez.” Këtë deklaratë ai e bëri gjatë nënshkrimit të planit për zgjerimin e vendbanimit Maale Adumim, ku autoritetet planifikojnë ndërtimin e mijëra shtëpive të reja me qëllim që Bregu Perëndimor të ndahet edhe më shumë dhe të lidhet me zonat nën kontrollin izraelit. “Ky vend është yni,” tha Netanyahu.
Ndërsa vëmendja e botës është përqendruar te lufta në Gaza, analistët paralajmërojnë se në Bregun Perëndimor po zhvillohet një proces me pasoja afatgjata për gjithë Lindjen e Mesme.
Fuqitë perëndimore – Australia, Britania e Madhe, Kanadaja dhe Portugalia – më 21 shtator e njohën zyrtarisht shtetin palestinez, duke reaguar ndaj operacioneve ushtarake izraelite në Gaza. Shumica e anëtarëve të OKB-së e kanë njohur Palestinën që më parë, dhe disa vende të tjera tashmë paralajmërojnë hap të ngjashëm, gjë që është pritur me kundërshtim nga SHBA, aleati më i afërt i Izraelit. Netanyahu pretendon se një shtet palestinez do të ishte kërcënim për sigurinë e Izraelit.
Ministrja e Jashtme palestineze, Varsen Aghabekian Shahin, deklaroi se njohja ndërkombëtare është një hap i pakthyeshëm që i afrohet pavarësisë dhe sovranitetit të palestinezëve.
Projekti “E1” ndan në dysh Bregun Perëndimor
Ndërtimi i një blloku të ri vendbanimesh, i njohur si E1, mund ta ndajë në mes Bregun Perëndimor dhe ta shkëpusë nga Jerusalemi Lindor. Qeveria palestineze thotë se punimet do të zhvendosin me forcë rreth 2.500 banorë nga komunitetet beduine.
“Nëse e ndërtojnë atë rrugë, do të na ndajnë plotësisht nga Al-Eizarija,” tha Mohammad al-Jahalin nga komuniteti Jabal al-Baba, fëmijët e të cilit ndjekin shkollën në atë vend.
Jeta palestineze nën presion
Për shumë palestinezë, vendbanimet nuk nënkuptojnë vetëm humbjen e ëndrrës për vetëvendosje, por edhe kufizime të përditshme. Tareq Shihadeh nga fshati Ein Yabrud kujton fëmijërinë në arat e familjes. Sot, nipi i tij 17-vjeçar, po ashtu me emrin Tareq, thotë: “Janë vetëm disa minuta në këmbë, por nuk mund të shkojmë në tokë. Kolonët e armatosur qëllojnë mbi ne nëse provojmë.”
Organizata izraelite për të drejtat e njeriut B’Tselem ka dokumentuar shumë sulme të kolonëve dhe thekson se vendbanimi Ofra është ndërtuar mbi tokë të regjistruar në emër të palestinezëve.
Konteksti historik dhe e drejta ndërkombëtare
Izraeli e pushtoi Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor në luftën e vitit 1967 dhe menjëherë nisi ndërtimin e vendbanimeve. Shumica e shteteve të botës i konsiderojnë ato të paligjshme sipas së drejtës ndërkombëtare. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në korrik konfirmoi se okupimi izraelit është i paligjshëm dhe bëri thirrje për tërheqjen e vendbanimeve – por nuk ka shenja se kjo do të ndodhë.
Sot, në Bregun Perëndimor jetojnë rreth 500.000 kolonë izraelitë, të mbrojtur nga ushtria dhe të lidhur me një rrjet rrugësh të mbyllura për palestinezët. Ndërkohë, palestinezët në pjesë të mëdha të territorit jetojnë nën administratë ushtarake, me qasje të kufizuar në ujë, tokë dhe liri lëvizjeje.
Pas sulmeve të Hamasit më 7 tetor 2023, autoritetet izraelite e kanë shtuar edhe më shumë numrin e pengesave, pikave të kontrollit dhe bllokadave, ndërsa numri i palestinezëve të vrarë në Bregun Perëndimor është rritur ndjeshëm.
Dy realitete në një tokë
Dallimet mes kolonëve izraelitë dhe banorëve palestinezë shfaqen në çdo aspekt – nga sistemi juridik te shfrytëzimi i ujit. Ndërsa kolonët izraelitë konsumojnë mesatarisht mbi tre herë më shumë ujë sesa palestinezët, shumë komunitete palestineze mbeten pa lidhje me rrjetin e ujësjellësit.
Megjithë zgjerimin e vendbanimeve, bashkësia ndërkombëtare vazhdon të theksojë se krijimi i një shteti palestinez pranë Izraelit është i vetmi zgjidhje e qëndrueshme e konfliktit. Por blloku gjithnjë e më i fuqishëm i kolonëve dhe aleatët e tyre në qeverinë izraelite po përpiqen të parandalojnë që kjo vizion të bëhet ndonjëherë realitet.
