Liderët evropianë bëjnë thirrje për armatosje shtesë dhe rritje të fondeve për mbrojtjen, me qëllim që vendet e Evropës të përgatiten për një boshllëk të mundshëm sigurie në rast se SHBA zvogëlon angazhimin e saj në mbrojtjen evropiane.
Ndërsa buxhetet e ministrive të mbrojtjes së shteteve evropiane janë planifikuar të rriten për vitin 2025, pas dekadash mbështetjeje te Bashkimi Evropian si një trup i përbashkët, sot duket se kërkohet një lider që do të iniciojë formimin e një alternative ndaj NATO-s, në të cilin një rol të rëndësishëm luan Donald Trump.
Si gjithmonë, karakteristikë për liderët evropianë është se çdo shtet dhe çdo president ka vizionin e vet, gjë që përbën sfidën më të madhe për një koalicion mbrojtës të vendeve të BE-së. Kjo është një sfidë më e madhe sesa ndryshimet në kapacitetet ushtarake mes forcave evropiane dhe atyre amerikane.
Aktualisht, evropianët mbështeten në tetë nëndetëse strategjike bërthamore si mjet frenimi, nga të cilat katër janë nëndetëse franceze të klasës Triomphant dhe katër britanike të klasës Vanguard. SHBA ka 11 aeroplanmbajtëse, ndërsa evropianët mund të mbështeten në vetëm tre, ku vetëm aviacioni detar i SHBA-së ka më shumë avionë luftarakë sesa të gjitha shtetet e BE-së së bashku, pa llogaritur Forcën Ajrore. SHBA disponon mbi 3.000 satelitë, ndërsa të gjitha shtetet evropiane së bashku kanë rreth 600 satelitë.
Kur në mes të vitit 2023 forcave ukrainase iu mbaruan granatat artilerike, liderët evropianë kërkuan në të gjithë kontinentin municione artilerie, të cilat nuk ishin të disponueshme. Nga ana tjetër, ata nuk mund të furnizonin Ukrainën nga rezervat e ushtrive të tyre kombëtare, pasi kjo do të rrezikonte rezervat e tyre logjistike.
Përveç forcave tokësore, ku situata ndryshon sipas llojeve të trupave dhe është më e favorshme për vendet evropiane, investimi i vazhdueshëm dhe në kohë i SHBA-së në mbrojtje krijon një diferencë të madhe. Që nga viti 1944 dhe operacioni “Overlord”, pra ndërhyrja e drejtpërdrejtë ushtarake në Evropën Perëndimore, Evropa ka përfituar nga kapacitetet luftarake të SHBA-së. Tani ka ardhur koha që dikush ta nxjerrë atë nga kjo trajektore, e cila i ka lejuar Evropës zhvillim ekonomik, ndërsa SHBA ka qenë garantuese e sigurisë, një situatë që përfshin edhe një poshtërim të pashmangshëm për evropianët.
Përmes poshtërimit drejt unitetit
Në ndryshim nga amerikanët pragmatikë, të cilët formojnë aleanca bazuar në nevojat dhe vlerësimet strategjike, evropianët kanë kaluar gjithë shekullin e 20-të të ngarkuar me trashëgiminë e gjysmës së parë të tij. Kështu, në vitin 1952 u krijua Komuniteti Evropian i Mbrojtjes si një aleancë mes vendeve të Beneluksit dhe Gjermanisë Perëndimore, me ftesën që iu drejtua edhe Francës, e cila e refuzoi atë. Arsyeja e Francës ishte kundërshtimi ndaj riarmatimit të Gjermanisë Perëndimore dhe integrimit të saj në ndonjë aleancë të sigurisë dhe mbrojtjes, bazuar në përvojat e Luftës së Dytë Botërore.
Franca e shkeli këtë rregull vetëm në vitin 1992, kur së bashku me Gjermaninë themeloi Eurokorpusin si një forcë me gatishmëri të lartë për mbrojtjen e Evropës. Edhe pse kësaj force iu bashkuan dhe vende të tjera evropiane që nuk janë anëtare të BE-së, vizioni francez ishte krijimi i një ushtrie evropiane, e cila u pengua nga Marrëveshja Berlin Plus e vitit 2002. Me këtë marrëveshje u vendos integrimi i kapaciteteve të Eurokorpusit dhe të gjitha iniciativave mbrojtëse të BE-së me NATO-n.
Deri në Brexit, të gjitha përpjekjet franceze për krijimin e konceptit të “pushkës evropiane mbi supin e evropianëve” hasën në bllokada nga Londra. Sot, Franca është fuqia e parë konvencionale dhe bërthamore ushtarake e Bashkimit Evropian, çka i garanton asaj një rol të gjatë të pritur. Bazuar në këto kapacitete, Emmanuel Macron përpiqet me ngulm të udhëheqë çështjet evropiane në Ukrainë, por pa ndonjë sukses të dukshëm në negociatat me Putinin.
Fuqizimi i komponentit evropian të NATO-s apo diçka tjetër?
Duket se nuk ka një drejtim të qartë për anëtarët evropianë të NATO-s, pavarësisht iniciativave të shumta dhe thirrjeve për rritjen e prodhimit të armëve dhe buxheteve të mbrojtjes. Të gjitha konceptet mbeten pezull, pasi evropianët vazhdojnë të kenë vizione të ndryshme mbi të ardhmen strategjike.
Polonia dhe vendet baltike, së bashku me Rumaninë, nuk kanë dyshime për rëndësinë e aleancës NATO dhe të SHBA-së në të. Vendet e Grupit të Vishegradit e konsiderojnë të rëndësishme historinë e marrëdhënieve të tyre me Moskën. Shtetet skandinave, me përvojën e tyre shekullore të neutralitetit ushtarak, mbështeten kryesisht në kapacitetet e tyre kombëtare.
Evropianët janë sërish të poshtëruar, por kësaj here jo nga Charles de Gaulle, por nga Volodymyr Zelensky. Edhe nëse Zelensky jep dorëheqjen, për aq kohë sa Evropa nuk vendos një drejtim strategjik për mbrojtjen e saj, ajo do të mbetet një vasal i SHBA-së.
