Në muajt e fundit, në mediat ndërkombëtare gjithnjë e më shpesh përmendet termi “Direktiva Hannibal”, një procedurë ushtarake e ushtrisë izraelite që prej dekadash shkakton polemika.
Tema erdhi edhe më shumë në qendër të vëmendjes pasi satiristi egjiptiano-amerikan dhe ish-mjeku Bassem Youssef akuzoi prezantuesin britanik Piers Morgan se kurrë nuk e kishte hetuar apo trajtuar seriozisht këtë rregull ushtarak të diskutueshëm.
Çfarë është në të vërtetë “Direktiva Hannibal”?
Bëhet fjalë për një procedurë ushtarake të zhvilluar në Izrael në vitet ’80, pas përvojave me rrëmbimin e ushtarëve izraelitë gjatë konfliktit në Liban. Qëllimi i saj ishte i qartë: të parandalohej marrja peng e ushtarëve, pasi çdo rrëmbim shkaktonte tronditje politike dhe të sigurisë brenda shoqërisë izraelite.
Pse kaq shumë polemika?
Në praktikë, “Hannibal” do të thoshte se rrëmbimi duhet ndalur me çdo mjet të mundshëm — madje edhe me çmimin e jetës së ushtarit të kapur. Kjo është arsyeja pse direktiva konsiderohet një nga procedurat më kontroverse ushtarake në konfliktet moderne.
Si zbatohej në terren
Në momentin kur shpallej “situata Hannibal”, njësive u lejohej të hapnin zjarr ndaj rrëmbyesve, madje edhe mbi automjete apo ndërtesa ku besohej se ndodhej ushtari i zënë peng. Kritikët thonë se kjo shpesh ka sjellë viktima të shumta civile, pasi sulmet bëheshin me artileri, avionë ose helikopterë në zona të banuara.
Një nga rastet më të diskutueshme ndodhi në vitin 2014 në Rafah, në jug të Gazës, kur pas rrëmbimit të ushtarit izraelit Hadar Goldin, ushtria izraelite nisi sulme masive ajrore dhe tokësore. Sipas organizatave për të drejtat e njeriut, brenda disa orësh u vranë qindra civilë. Edhe pse autoritetet izraelite kurrë nuk e konfirmuan zyrtarisht përdorimin e “Direktivës Hannibal”, raportet dhe dëshmitë tregojnë për këtë.
Organizata si Amnesty International dhe Human Rights Watch prej vitesh paralajmërojnë se “Hannibal” bie ndesh me të drejtën ndërkombëtare humanitare, pasi lejon përdorimin e forcës që rrezikon jo vetëm luftëtarët kundërshtarë, por edhe civilët dhe vetë ushtarët izraelitë. Qëndrimi zyrtar i Izraelit ka qenë gjithmonë se direktiva nuk nënkupton “vrasjen e qëllimshme të njerëzve të vet”, por parandalimin e rrëmbimeve “me çdo kusht”.
Pas 7 tetorit
Pas sulmeve të Hamasit më 7 tetor 2023, mediat izraelite dhe ndërkombëtare raportuan se ushtria izraelite në disa zona të jugut mund të ketë aktivizuar procedura të ngjashme me “Hannibal”. Haaretz dhe Al Jazeera, ndër të tjera, shkruan për dyshime se forcat izraelite hapën zjarr mbi automjete dhe shtëpi ku ndodheshin edhe civilë të tyre, të kapur e marrë si pengje. Tel Avivi zyrtar i ka mohuar këto pretendime, por debati publik për këtë temë është ndezur edhe më shumë.
