Herën e fundit që presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky veshi një kostum ishte herët në mëngjesin e 24 shkurtit 2022, kur publikoi një video duke shpallur gjendjen e jashtëzakonshme, ndërsa Rusia nisi pushtimin e plotë të vendit të tij.
Që atëherë, Zelensky kryesisht vishet me pantallona ushtarake ngjyrë të zezë, gri apo kafe, çizme, bluza dhe poloshërta të zbukuruara me simbole kombëtare të Ukrainës.
Kjo e bën atë dukshëm joformal në krahasim me homologët e tij – por pikërisht ky është edhe qëllimi.
“Kur liderët botërorë e shohin Zelenskyn me stil ushtarak, ai dërgon një sinjal: ‘Ukraina është në luftë dhe unë jam pjesë e kësaj lufte,’” tha Elvira Gasanova, stiliste e markës Damirli, që është bërë një nga shenjat dalluese të Zelenskyt, për POLITICO.
“Kërkesa e vazhdueshme që ai të kthehet te kostumi është në fakt një kërkesë për t’u kthyer te formati i zakonshëm i dialogut politik – që do të thotë ‘mjaft me luftën, le të ulemi në tavolinën e bisedimeve,’” shtoi Gasanova.
Ky ishte një nga shkaktarët e takimit të dështuar muajin e kaluar në Shtëpinë e Bardhë.
Takimi ishte i destinuar të dështonte për shkak të lidhjeve të presidentit amerikan Donald Trump me liderin rus Vladimir Putin, por veshja u bë një çështje shtesë. Trump, i cili rrallë herë del nga rutina e tij me kostumin e gjerë Brioni të qepur sipas porosisë dhe kravatën e gjatë të kuqe, e ndjeu këtë si provokim.
Zelensky në takim mbante një poloshërt të dizajnuar nga Gasanova, çka e bëri Trumpin të komentonte sarkastikisht: “Paskeni ardhur të veshur bukur!”
Situata u përkeqësua edhe më shumë në Zyrën Ovale, kur gazetari konservator Brian Glenn e pyeti: “Pse nuk vishni kostum? Jeni në nivelin më të lartë të këtij vendi, dhe refuzoni të vishni kostum. A keni fare ndonjë kostum? Shumë amerikanë mendojnë se po e fyeni dinjitetin e kësaj institucioni.”
Zelensky u përgjigj: “Do ta vesh një kostum kur të përfundojë kjo luftë,” duke përdorur fjalën “kostum”, e cila në ukrainisht do të thotë “kostum zyrtar”, por në anglisht mund të tingëllojë më ironike. “Ndoshta një si i juaji, ndoshta diçka më të mirë, nuk e di. Ndoshta diçka më të lirë,” shtoi ai.
Kjo shkaktoi një valë sulmesh nga Trump dhe zëvendëspresidenti i SHBA-së, JD Vance, të cilët e akuzuan Zelenskyn për mungesë respekti dhe mosmirënjohje ndaj ndihmës amerikane. Zelensky u përjashtua nga Shtëpia e Bardhë, ndërsa Trump ngriti një bllokadë për dërgesat e armëve amerikane dhe ndaloi ndarjen e informacionit të inteligjencës për të ushtruar presion ndaj Kievit që të pranojë negociata me Rusinë.
Ukraina mbeti e befasuar. Ministria e Jashtme e Ukrainës nisi një “flash mob”, ku qindra ukrainas – ushtarë, policë, mjekë dhe zjarrfikës – publikuan fotografi me uniformat e tyre me mesazhin se “uniformat e luftës janë kostumet e tyre të fuqisë”.
Megjithatë, mesazhi mbërriti te Zelensky dhe ekipi i tij se nuk duhet të irritojnë amerikanët me zgjedhjet e tyre të veshjes.
Kështu që, gjatë bisedimeve amerikano-ukrainase në Arabinë Saudite më herët këtë muaj, shefi i delegacionit ukrainas, Andriy Yermak, veshi një kostum klasik në vend të uniformës së zakonshme ushtarake.
Por Zelensky nuk planifikon të heqë dorë nga pamja e tij luftarake.
Diplomacia përmes garderobës
Kritika për veshjen shpesh lidhet me diçka shumë më të thellë se moda vetë, shpjegon Zoya Zvinyatskivska, kritike mode dhe historiane nga Ukraina.
“Manipulimi me rregullat e veshjes është një akt dominimi. Trump është një dhunues politik që nuk lë rast pa e poshtëruar kundërshtarin e tij dhe t’i tregojë vendin në hierarki. Nëse do ta përkufizoja me fjalët e Churchillit: edhe nëse njeriu ynë do të vinte kravatë për të shmangur poshtërimin publik, do të merrte të njëjtin poshtërim – vetëm se me kravatë. ‘Ah, shoh që më në fund jeni veshur si burrë,’ do t’i thoshte Trump,” tha Zvinyatskivska.
Kjo dinamikë e pushtetit mund të shihet edhe në një shembull interesant – i vetmi njeri në rrethin e Trumpit që nuk ndëshkohet për veshjen me kapuç dhe bluzë në Zyrën Ovale është Elon Musk.
Gasanova beson se stili i Zelenskyt është një përkushtim që ai nuk mund ta shkelë – as për Trumpin – sepse është një simbol solidariteti me civilët dhe ushtrinë ukrainase që po lufton pushtimin rus.
“Gjatë luftës, presidenti nuk është vetëm politikan, por edhe komandant suprem i ushtrisë dhe civilëve në gjendje të jashtëzakonshme. Një kostum klasik do të shihej si shkëputje nga realiteti i frontit,” thotë Gasanova. “Veshja e tij e ndihmon ta mbajë vëmendjen e botës mbi luftën në Ukrainë.”
Kostumi simbolizon normalitetin, diplomacinë stabile dhe negociatat e rregullta – ndërkohë që situata në Ukrainë është gjithçka tjetër përveçse normale.
“Presidenti po tregon se lufta ende vazhdon, se vendi ende po lufton,” shton Gasanova.
Megjithatë, ajo pranon se refuzimi i Zelenskyt për t’u përshtatur me standardet e zakonshme të veshjes përbën sfidë për liderët e tjerë.
“Bota diplomatike është botë traditash. Shumë në Evropë dhe SHBA do të donin ta shihnin Zelenskyn me kostum për ta bërë atë të duket si të gjithë të tjerët. Kjo do ta bënte Ukrainën më pak unike në hapësirën mediatike dhe do ta kthente luftën në një konflikt politik të zakonshëm. Refuzimi i tij për të veshur kostum është refuzim për të luajtur sipas rregullave të vjetra,” shton Gasanova.
Disa liderë, si presidenti francez Emmanuel Macron, kanë tentuar të imitojnë pamjen e Zelenskyt, por janë tallur. Të tjerë, si Trump, kurrë nuk do të shfaqeshin në veshje ushtarake.
Por shembulli i një lideri që vishet si ushtarët e tij mbart një mesazh të fuqishëm.
Edhe Putini e ka kopjuar Zelenskyn – më herët këtë muaj ai veshi uniformë gjatë një vizite tek trupat ruse që zmbrapsën forcat ukrainase nga pjesa më e madhe e daljeve të Kurskut, të cilat Ukraina i kishte çliruar gjatë kundërofensivës verore.
Zelensky me gjasë do të duhet të flasë sërish me Trumpin për dialogun e tij me Putinin. Mbetet pyetja – çfarë do të veshë atëherë?
