Turqia, përmes ciklit të zhvillimit të industrisë së saj të mbrojtjes, ka zotëruar teknologjitë e raketave balistike me shtrirje të shkurtër dhe mesme, të cilat zhvillohen paralelisht me dronët turq dhe një gamë të gjerë armësh të drejtueshme.
Si anëtare e NATO-s me rëndësi gjeostrategjike të shkallës së parë—me dalje në tre dete—Turqia po forcon industrinë e saj të mbrojtjes dhe konceptin e saj të mbrojtjes sipas doktrinës së “frenimit” të stilit të Luftës së Ftohtë, që në popull njihet si “doktrina jezh”. Ky model synon krijimin e një fuqie ushtarake të aftë të mbrojë me dhunë çdo hapësirë ajrore, detare dhe tokësore, duke e bërë çdo agresion të papagueshëm në kurriz të sulmuesit.
Me ardhjen në pushtet të Recep Tayyip Erdoğan, u krijua një kompleks i fuqishëm ushtarak-industrial, që lejon kompanitë turke të zhvillojnë tërë arsenalin e nevojshëm për Forcat e Armatosura të Turqisë. Përvoja iraniane në zhvillimin e forcave raketore—të dobishme për frenim të kufizuar—do t’i japë shtytje më të madhe programit raketor turk.
Raketat balistike
Turqia, si fuqi hapësinore në zhvillim, aktualisht operon dhjetë satelitë të prodhuar vetë, të cilët mbulojnë nevojat civile dhe ushtarake. Satelitët ushtarakë Göktürk-2 përdoren për vëzhgime me rezolucion 2,5 metra, dhe së shpejti pritet gjenerata e re Göktürk-3. Kapacitetet satelitore të vëzhgimit, komunikimit dhe mbikëqyrjes janë themeli për drejtimin e raketave balistike të çdo shtrirjeje.
Në vitin 2022 u prezantua raketa balistike Tayfun, me shtrirje 550 km (SRBM). Falë suksesit të lansimeve, Tayfun mund të arrijë deri në 1.000 km me precizion 10 metra në objektiv, një standard zhvillimi. Ekziston edhe versioni eksportues Bora-2, me ngarkesë të reduktuar dhe shtrirje 280 km.
Raketat mesmëdhetare dhe krstuese
Arma më e fuqishme e industrisë raketore turke është Cenk, një raketë balistike me shtrirje të mesme (1.000–1.500 km) që ka kokë lundruese MARV, e cila ndahet dhe udhëhiqet drejt objektivit me trajektore të ndryshueshme—një sfidë e madhe për mbrojtjen kundërshtare.
Krstuese Gezgin, e zhvilluar mbi modelin amerikan Tomahawk, ka shtrirje deri në 2.000 km. Për të garantuar frenim në tërë territorin, Turqia po përdor lansues të lëvizshëm, që i bëjnë raketat shumë të vështira për t’u gjetur.
Frenimi në nivel taktik
Për shtrirje të vogël deri në 300 km, industria turke prodhon raketa kundër anijeve, të aplikueshme edhe kundër objektivave tokësore. Fregatat dhe korvetet moderne turke janë të armatosura me raketat krstuese kundër anijeve ATMACA (400 km), duke siguruar një aftësi të fortë frenimi në det.
Reagime ndërkombëtare
Izraeli, megjithë bashkëpunimin në disa projekte ushtarake me Turqinë, ka shprehur shqetësime për programin balistik të Ankarasë. Disa specialistë izraelitë kërkojnë monitorim për të verifikuar nëse Turqia ka shkelur Rezimin e Kontrollit të Teknologjisë Raketime (MTCR). Turqia është anëtare e MTCR që nga 1987, duke u angazhuar të mos eksportojë raketa balistike me shtrirje mbi 300 km ose kokë mbi 500 kg—por kjo ndalim nuk i pengon zhvillimet e brendshme për forcat e saj.
Leksione nga Irani
Ndryshe nga fqinjët e saj lindorë, veriorë dhe jugorë, Turqia si anëtare e NATO-s mbështetet në një doktrinë kombinuese: raketa balistike, krstuese dhe fuqia ajrore. Pa një aviacion të fuqishëm, raketat kanë kufizime—një realitet i konfirmuar në luftën 12-ditore Izrael–Iran, që tregoi rolin kyç të avionëve luftarakë dhe mbrojtjes ajrore.
Si pasojë e blerjes së sistemit rus S-400 dhe përjashtimit nga programi F-35, Turqia ka përshpejtuar zhvillimin e dronëve Bayraktar TB-2, TB-3 dhe Akinci, si dhe bombave dhe raketave precize.
Implikime politike
Afërsa marrëdhëniet Erdoğan–Trump mund ta hapin rrugën për rikthimin në programin F-35, Turqia ka kërkuar edhe avionë F-16 Block 70 (Viper). Deri në “dritën jeshile” nga Uashingtoni, Ankaraja do të mbështetet në projektet kombëtare: avionin luftarak KAAN, sistemin “Kupola PVO” dhe arsenalin balistik.
Pa dyshim, në Ankara kanë vendosur qendrën e frenimit me rreze 2.000 km mbi hartë, duke u mbështetur mbi forcat e veta—një zhvendosje strategjike që ndryshon rregullat e lojës në rajon.
