Kina planifikon të zgjerojë programin e saj të kontrollit të motit deri në vitin 2025 dhe të mbulojë gjysmën e territorit të saj me dëborë artificiale dhe shi, të cilat shkaktohen sipas nevojës. Perëndimi ka frikë se kontrolli i kohës mund të bëhet arma e re e fuqishme e Kinës.
Territori i përgjithshëm që do të mbulohet nga sistemi i reshjeve artificiale do të arrijë në 5.5 milion kilometra katrorë, ndërsa kontrolli i reve të breshërit do të kryhet në territorin prej 580,000 kilometra katrorë, raporton “Business Insider” njoftimi i qeverisë kineze.
Projekti më i fundit në një seri i kontrollit të motit në Kinë u zbatua kohët e fundit, kur 16 raketa “që rritin shiun” u lëshuan rreth 400 kilometra në jug të Pekinit.
Operacioni, i urdhëruar nga Byroja Meteorologjike e Qarkut Juja në përgjigje të thatësirës lokale, thuhet se ishte i suksesshëm, shkruan Bloomberg.
Gjatë 24 orëve të ardhshme, më shumë se dy centimetra shi ranë në rreth, gjë që, sipas zyrtarëve lokalë, lehtësoi thatësirën, uli rrezikun e zjarreve në pyje dhe përmirësoi cilësinë e ajrit.
Duket si trillim shkencor, por Kina ka qenë qendra e një prej programeve më të përparuara të kontrollit të kohës në botë për dekada.
Në përgjithësi, qëllimet ishin modeste – më shumë shi në rajone të thata, breshër më pak shkatërrues të breshërit dhe ditë me diell për ngjarjet e mëdha kombëtare.
Sidoqoftë, ajo modesti po fillon të shuhet ngadalë.
Detajet e planeve të reja, afati i të cilave është 2025, janë të paqarta, por ekziston një frikë në rritje e përdorimit të mundshëm ushtarak të këtyre aftësive dhe efektet e tyre në klimën tashmë në ndryshim, shkruan “Bloomberg”. Deri në fund të vitit 2035, ky program duhet të arrijë “nivelin e përparuar botëror”, por nuk shpjegohet se çfarë do të thotë saktësisht.
Programi i kontrollit të motit përdoret gjithashtu nga vendet e tjera. Kështu, deri në vitin 1953, afërsisht 10 përqind e sipërfaqes së tokës amerikane ishte caktuar për “mbjelljen e reve”.
Dymbëdhjetë vjet më vonë, qeveria amerikane shpenzoi miliona dollarë çdo vit për kërkime mbi kontrollin e kohës dhe 15 kompani filluan operacionet e “mbjelljes së reve” në 23 shtete.
Sidoqoftë, nuk kishte të bënte vetëm me shira. Gjatë Luftës së Vietnamit, ushtria amerikane përdori, ndër të tjera, “mbjelljen e reve” për të penguar lëvizjen e trupave armike dhe për të zvogëluar efektivitetin e sulmeve anti-ajrore.
Kjo i ka mërzitur udhëheqësit botërorë aq shumë sa ata kanë filluar të kërkojnë një marrëveshje ndërkombëtare për t’i dhënë fund “luftës mjedisore”.
Konventa për Ndalimin e Ushtarakëve ose Përdorimit të Ndonjë Armiku të Modifikimeve Mjedisore hyri në fuqi në 1978.
Megjithëse Kina ratifikoi marrëveshjen në 2005, interesi i saj për të kontrolluar kohën dhe mjedisin nuk është zbehur.
Fatkeqësitë meteorologjike si breshëri dhe përmbytjet përbëjnë më shumë se 70 përqind të dëmit vjetor të vendit.
Kjo është arsyeja pse qeveria kineze është e vetëdijshme se duhet t’i përgjigjet mirë këtij problemi dhe në dekadat e fundit, pasi Kina është bërë më e pasur, projektet për të modifikuar planetin janë bërë zgjidhje gjithnjë e më të njohura.
Modifikimi i kohës është relativisht i lirë, shkruan “Bloomberg”. Në vitet 1980, qeveritë filluan investime të konsiderueshme në fizikën e reve dhe fusha të ngjashme.
Përparimi në gjithçka, nga satelitët te raketat ka nxitur kërkime të reja, megjithëse provat përfundimtare shkencore mbi efektivitetin e “mbjelljes së reve” nuk u shfaqën deri në 2018 në Amerikë.
Pekini nisi 1,110 raketa në 2008 për të pretenduar të shtypur shiun për të siguruar që nuk kishte reshje në ceremoninë e hapjes së Lojërave Olimpike. Deri në vitin 2015, programet e shtypjes së shiut dhe qytetit ishin nisur në 30 provinca kineze, duke punësuar rreth 35,000 njerëz.
Suksesi lindi ambicie më të mëdha. Tre vjet më parë, organi kryesor politik-bërës ekonomik i Kinës shpenzoi 175 milion dollarë në një sistem ndryshimi të motit i krijuar për të sjellë më shumë reshje në rajon, i cili përbën rreth 10 përqind të territorit të vendit.
Një vit më vonë, linjat ajrore kineze dhe kompanitë e mbrojtjes ndërtuan mijëra dhoma të djegies së karburantit të dizajnuara për të shkaktuar sasi të mëdha reshjesh përgjatë pllajës tibetiane.
Njoftimi i këtij muaji ishte hapi i ardhshëm i pritshëm, megjithëse shkaktoi skepticizëm të madh midis shkencëtarëve.
Por siç mësoi Amerika gjashtë dekada më parë, edhe suksesi modest në modifikimin e kohës është i mjaftueshëm për të shkaktuar shqetësime në të gjithë botën.
Vendet e tjera aziatike shqetësohen gjithnjë e më shumë se programi i Kinës mund të ndikojë negativisht në musonet dhe shirat e rregullt që kanë ushqyer njerëzit e tyre për mijëvjeçarë.
Edhe pse shkenca që qëndron pas planeve të tilla potenciale është ende e diskutueshme, ky nuk është një shqetësim i paarsyeshëm.
Në një rajon ku tensionet tashmë po rriten për shkak të qasjes në ujë, kontrolli i kohës do të ishte presion diplomatik në rastin më të mirë dhe armë në rastin më të keq.
Tani për tani, e vetmja marrëveshje ndërkombëtare që të paktën lehtëson disi këtë shqetësim është Konventa për Modifikimin e Mjedisit. Por, kjo marrëveshje i referohet vetëm modifikimeve “armiqësore”, dhe jo atyre “paqësore” që Kina pretendon t’i përsosë dhe zbatojë.
Një mënyrë për të anashkaluar këtë problem është të bësh kontrollin e motit temë e një debati mbi ndryshimin e klimës.
Nëse teknologjia përdoret për të balancuar efektet negative të ngrohjes globale, mund të jetë e dobishme, por bisedimet e ardhshme për këtë çështje duhet të dekurajojnë qasjet e njëanshme. Në vend të kësaj, ato duhet t’u japin përparësi përdorimeve të zakonshme të modifikimit të kohës, duke përfshirë shkëmbimin e të dhënave midis të gjitha vendeve, përfundon Bloomberg.
