Rënia në masë e qindra miliona fluturave nga qielli tingëllon si një makth, por shkencëtarët thonë se kjo mund të jetë mbrojtja më e mirë për industrinë bujqësore nga një kërcënim që hanë mishin e gjallë dhe mund të kalojë së shpejti në kufirin jugperëndimor të SHBA-së, raporton CNN.
Larvat e specieve Cochliomyia hominivorax, fluturave të njohura për vendosjen në plagët e kafshëve me gjak të ngrohtë dhe ngadalë shkatrimin e tyre, po përhapen në Amerikën Qendrore prej fillimit të vitit 2023. Infeksione janë regjistruar në Panamë, Kostarika, Nikaragua, Honduras, Guatemalë, Belize e Salvador. Shumica e vendeve të Amerikës Qendrore nuk janë përballur me një përhapje të tillë prej më shumë se 20 vjetësh.
Flutura arriti në fund të nëntorit në Meksikën jugore
Flutura mbërriti në nëntor në Meksikën jugore, duke shkaktuar shqetësim te zyrtarët amerikanë të bujqësisë dhe mbylljen e disa pikave kaluese për lopë, kuaj e bizonë pranë kufirit.
Kjo nuk është hera e parë që SHBA duhet të luftojë këto insekte invazive. Në vitet 1960–1970, vendi u mundua të shfarosë popullatën e Cochliomyia hominivorax duke kultivuar mashkull steril dhe duke i shpërndarë nga aeroplanët, për t’i çiftuar me femrat në natyrë.
Lufta e fluturave kundër fluturave
Kjo strategji—në thelb “lufta e fluturave kundër fluturave”—reduktonte gradualisht numrin, sepse femrat, pasi çiftohen, nuk vendosin vezë të fekonduara. Me përhapjen që vazhdon drejt veriut, zyrtarët shpresojnë se e njëjta metodë do të ketë sukses përsëri.
Sot, megjithatë, vetëm një qendër në Panamë kultivon flutura steril Cochliomyia hominivorax për shpërndarje, dhe për të ndalur përhapjen nevojiten qindra miliona individë shtesë sterilë, sipas një letre të 80 ligjvënësve amerikanë dërguar Departamentit të Bujqësisë më 17 qershor.
Hapja e “fabrikes së fluturave”
Dita pas, Departamenti Amerikan i Bujqësisë (USDA) njoftoi planet për hapjen e një “fabrike fluturash” në një vend ende të papërcaktuar pranë kufirit mes Teksasit dhe Meksikës. Por procesi i zhdukjes së Cochliomyia hominivorax me shumë mundësi nuk do të jetë as i shpejtë, as i lirë.
Larvat e Cochliomyia hominivorax janë një specie parazitare flutureje jeshile. Për dallim nga të gjitha speciet e tjera të fluturave jeshile në hemisferën perëndimore, Cochliomyia hominivorax ushqehet me indin e gjallë të kafshëve, jo me organizma të vdekur, tha dr. Phillip Kaufman, profesor dhe kreu i Departamentit të Entomologjisë në Universitetin Texas A\&M.
“Në raste të rralla mund të infektojnë edhe kafshët shtëpiake, madje edhe njerëzit”
Këto larva sulmojnë shumicën e kafshëve me gjak të ngrohtë, përfshirë kuajt e lopët. Të dhëna tregojnë se në raste të rralla mund të infektojnë edhe kafshët shtëpiake, madje edhe njerëzit, tha Kaufman.
“Pas çiftimit, femra gjen një mikpritës të gjallë, ulet mbi plagë e vendos 200–300 vezë,” tha ai. “Brenda 12–24 orësh, të gjitha vezët çelin dhe larvat fillojnë menjëherë të gërmojnë e hanë indin e kafshës, duke krijuar plagë të mëdha.”
Pas disa ditësh ushqyerjeje me ndihmën e strukturave të forta gojore, larvat bien nga kafsha e gërmojnë tokën, ku pushojnë si kokle, më pas shndërrohen në flutura të rritura, tha Thomas Lansford, zv/drejtor ekzekutiv dhe veteriner i lartë në Komisionin për Shëndetin e Kafshëve të Teksasit.
“Nuk ka vaksina apo repelentë efektivë”
Që prej fillimit të përhapjes në 2023, janë raportuar mbi 35,000 infeksione me larvat e Cochliomyia hominivorax, sipas Komisionit Panama-Amerikan për Zhdukjen dhe Parandalimin e Infeksioneve te Kafshët (COPEG).
Rreth 83% e këtyre rasteve kanë prekur lopët. Trajtimi i kafshëve të infektuara zakonisht përfshin pastrimin e plagëve, trajtime antiseptike dhe mbulim të plagëve, tha Lansford. Pa trajtim, larvat mund të vrasin kafshën brenda një deri dy javësh dhe të përhapen te të tjerat, një kërcënim i madh për bujqit.
“Çdo ditë kontrollojmë kafshët për të siguruar që nuk janë të infektuara,” tha Stephen Diebel, blegtor dhe nënkryetar i Shoqatës së Blegtorëve të Teksasit dhe jugperëndimit të SHBA-së. “Jemi të vetëdijshëm për humbjet e mëdha ekonomike që mund të shkaktojë kjo infeksion. Nuk ka vaksina apo repelentë efektivë,” theksoi ai.
Infeksionet godasin edhe kafshët e egra
Gjatë muajve të ngrohtë rekomandohet të shmangen shënjimet, nënshkrimet dhe procedurat e tjera që krijojnë plagë tek kafshët. Kjo fluturë tropikale është më pak aktive dimrit.
Edhe pse tregtia rajonale e lopëve konsiderohet mënyra kryesore e përhapjes, infeksionet godasin edhe kafshët e egra si dhentë, zogj e brejtës, duke e bërë monitorimin më të vështirë.
“Ashtu si larva bëhet kokël para se të kthehet në fluturë, larva e Cochliomyia hominivorax formon një kokël të zezë sa një tabletë para se të zhvillohet në fluturë të rritur,” tha Kaufman.
Kokëllet ekspozohen në doza të larta të rrezatimit gamma
Në fabrikën e fluturave sterile, kokëllet ekspozohen në doza të larta rrezatimi gamma që dëmton ADN-në e meshkujve, duke shkatërruar kromozomet e tyre seksuale, tha USDA. Rezultati janë meshkuj sterilë që, pasi çiftohen me femrat, këto të fundit vendosin vezë të paplana.
Sasia e rrezatimit nuk paraqet rrezik për kafshët apo njerëzit, thotë USDA. Meqë femrat çiftohen vetëm një herë gjatë jetës së shkurtër prej 20 ditësh, pas kontaktit me meshkujt sterilë, numri i fluturave bie gjatë muajve ose viteve, varësisht nga përmasa e infeksionit.
Çdo javë kultivohen e shpërndahen rreth 100 milionë flutura sterile
Edhe pse nuk dihet saktësisht si do të organizohet shpërndarja e fluturave në SHBA në rast të infeksionit, Kaufman thotë se fluturat e rritura transportohen në kontejnerë të kontrolluar për temperaturën dhe më pas lirohen nga aeroplanët. Nuk ka arsye për shqetësim se aeroplanët do të fluturojnë mbi zona të banuara, sepse ata zakonisht synojnë zonat rurale me pak banorë, pasi mjediset urbane nuk tërheqin fluturat.
Në fabrikën e COPEG po kultivohen e shpërndahen çdo javë rreth 100 milionë flutura sterile në zonat e prekura. Deri tani aktivitetet janë përqendruar kryesisht në jug të Meksikës dhe Amerikën Qendrore, ku janë raportuar rastet e infeksionit, thotë COPEG.
Fabrika amerikane e shpërndarjes parashikohet të vendoset në bazën ajrore Moore, në qarkun Hidalgo të Teksasit, me një kosto prej 8.5 milionë dollarësh. Vendndodhja dhe kostoja përfundimtare e “fabrikës së fluturave” nuk janë zbuluar, por ligjvënësit vlerësojnë se shpenzimet mund të arrijnë rreth 300 milionë dollarë.
“Të kesh një fabrikë vendase për kultivimin e fluturave sterile është jashtëzakonisht e rëndësishme”
Përveç fabrikës së re, USDA njoftoi edhe plane me vlerë 21 milionë dollarë për rinovimin e fabrikës së vjetër në Meksikë deri në fund të vitit 2025. Megjithëse investimet janë të mëdha, Diebel thotë se kjo është një çmim i arsyeshëm për të shpëtuar industrinë bujqësore.
“Kur e krahason 300 milionë dollarë me 10 miliardë dollarë dëme që mund të shkaktojë ky infeksion, është qartë se është e arsyeshme,” tha ai. “Të kesh një fabrikë vendase për kultivimin e fluturave sterile është thelbësore për të realizuar shpërndarje më efektive.”
Pak pas njoftimit më 18 qershor, USDA njoftoi planet për rihapjen e pikave kaluese për bagëtitë në Arizona, Teksas dhe Nju Meksiko, të mbyllura vitin e kaluar, me argumentin se ka përparime në monitorimin dhe shpërndarjen e fluturave sterile në të gjithë Meksikën.
