Ministri i Shtetit për Evropën i Gjermanisë, Gunther Krichbaum, dhe homologu i tij francez, Benjamin Haddad, u drejtuan së bashku me një letër me rastin e 30-vjetorit të masakrës së Srebrenicës.
Në fjalimin e përbashkët, Krichbaum dhe Haddad theksuan se genocidi në Srebrenicë ka mbetur i gdhendur në kujtesën e Evropës.
“Para tridhjetë vjetësh, në korrikun e vitit 1995, në enklavën boshnjake të Srebrenicës u krye krimi më i tmerrshëm në tokën evropiane që nga Lufta e Dytë Botërore. Ishte kulmi i një lufte që po përhapej për tre vite në zemër të Evropës. Retorika nacionaliste eskaloi në përleshje të dhunshme, që kulmuan me rënien e zonës së mbrojtur nga OKB-ja. Shpërnguljet masive, plaçkitjet, torturat dhe pastrimi etnik çuan në vrasjen e mbi 8,000 djemve e burrave, dhe dhjetëra mijëra grave u përdhunuan. Këto ditë janë gdhendur në kujtesën e Evropës. Ne i shprehim ngushëllimet tona viktimave, familjeve dhe të mbijetuarve. Ne zieprohemi me ta—sot, çdo 11 korrik dhe çdo ditë tjetër, sepse dhimbja e tyre vazhdon të jetojë.”
Srebrenica, thanë ministrat, tregon dështimin e komunitetit ndërkombëtar për të ndalur në kohë spiralen e dhunës.
“Përkujtimi i Srebrenicës na sfidon të përballemi aktivisht me përgjegjësinë që burojnë për Evropën nga ato ngjarje. Na obligon të vazhdojmë këtë përpjekje edhe në të ardhmen. Në Srebrenicë ndodhi genocid; kjo u pohua qartë nga Tribunali Penal Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë. Me këtë në mendje, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së shpalli më majin e kaluar me shumicë votash datën 11 korrik si Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Genocidit në Srebrenicë. Ky është mesazh i fortë — kundër harrimit, kundër mohimit të së vërtetës historike dhe ligjore, dhe një kujtesë për të mbajtur vigjilencën dhe për t’u përfshirë me vëmendje.”
Rezoluta, shtuan ministrat, synon të shikojë përpara, jo të bjerë në fajësime reciproke.
“Nuk bëhet fjalë për një akt-akuzë kundër ndonjë individi të caktuar. Është thirrje për përballje të vendosur me mësimet e së shkuarës dhe për hartimin e politikave për të ardhmen. Është apel për të gjetur gjuhë të përbashkët për dhimbjen. Pa të vërtetën nuk ka pajtim — pa pajtim nuk ka paqe të qëndrueshme. Për shekuj, Franca dhe Gjermania ishin të përfshira në një armiqësi të thellë, kulmi i së cilës ishin dy luftërat botërore të shekullit XX. Kjo armiqësi ishte aq e rrënjosur, sa gjermanishtja fjalën ‘Erbfeindschaft’ e përdori për ‘armiqësi trashëguese’: idenë se armiqësia ndaj Francës kalonte nga brezi në brez. Kështu, pajtimi dukej i pamundur.”
Vetëm pas fatkeqësisë së Luftës së Dytë Botërore nisi rrëzimi i atij cikli urrejtjeje dhe dhune.
“Kërkoi guximin e politikanëve si Charles de Gaulle dhe Konrad Adenauer, dhe vizionin e ideatorëve si Robert Schuman. Ata u gjetën të gatshëm të merrnin rreziqe të mëdha, të besonin dhe të investonin në bashkëpunim pavarësisht sfidave. Veçanërisht brezi i ri kuptoi se e ardhmja e përbashkët e paqes, lirisë dhe prosperitetit mund të ndërtohej vetëm duke e mbyllur antagonizmin dhe duke investuar në bashkëpunim. Sot, qindra iniciativa lokale, bashkëpunimet midis qyteteve dhe shkëmbimet studentore mbeten thelbi i miqësisë sonë. Kujtimet e së shkuarës nuk u harruan, por u formësuan me qëllim të ndërgjegjshëm dhe të përbashkët. Ky proces kërkoi kohë e durim, por ishte i suksesshëm — pa pajtimin franko-gjerman, bashkimi evropian do të ishte i pamundur.”
Historia nuk përsëritet, theksuan ministrat, dhe ngjarjet historike mund të krahasohen vetëm në mënyrë të kufizuar.
“Megjithatë, besojmë se pajtimi dhe besimi janë themeli emocional mbi të cilin ndërtohet e ardhmja e qetë. Kjo kërkon gatishmërinë e të gjithëve për kompromis. Pajtimi është themeli esencial i së ardhmes me dinjitet dhe paqe. Veçanërisht tani, kur tendencat ndarëse rivendosen në Bosnje e Hercegovinë, duhet refuzuar instrumentalizimi i identiteteve për përçarje dhe përjashtim. Duhet mbështetur ata që duan të ndërtojnë ura dhe të shikojnë përpara. Ata janë burim shprese. Prandaj, apelojmë që nga dështimet e atyre kohëve të nxjerrim mësimet për sot e për nesër.”
Ministrat shprehën besimin se kjo do të mund të realizohet edhe në Bosnje e Hercegovinë:
“Vendet tona do të vazhdojnë të ofrojnë çdo mbështetje që ndihmon në tejkalimin e ndarjeve etnike, përmes takimeve të përbashkëta dhe iniciativave për të rinjtë në Bosnje e Hercegovinë e në Ballkanin Perëndimor. Po këtë e presim edhe nga ata që mbajnë përgjegjësi në terren. Institucionet demokratike, sundimi i ligjit, por edhe promovimi i arsimit të përbashkët dhe i kulturës së përkujtimit janë shtylla kyçe të këtij rrugëtimi të përbashkët. Kjo do të hapë rrugën për Bashkimin Evropian. Bashkimi Evropian është përgjigjja jonë ndaj krimeve të së shkuarës—luftës, urrejtjes dhe ndarjeve. Armiqtë u bënë partnerë, dhe besimi u ngjall nga gërmadhat. Në kohë kur lufta ruse po shkatërron Ukrainën dhe paqja në Evropë nuk mund të merret si e sigurt, duhen guxim, vizion dhe udhëheqje për ta mbrojtur dhe për ta ruajtur çdo ditë këtë paqe. Kjo vlen edhe për Ballkanin Perëndimor, përfshirë Bosnje e Hercegovinën, sepse kjo ka perspektivë të qartë evropiane. Ky është mandati për të gjithë: për reforma, dialog e pajtim.”
Në përfundim, autorët theksuan se Franca e Gjermania do të vazhdojnë të mbështesin në mënyrë konstruktive këtë perspektivë evropiane:
“Ne besojmë fuqishëm se nuk ka alternativë ndaj procesit të bashkimit evropian, që synon paqe, drejtësi dhe prosperitet për të gjithë. Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Genocidit në Srebrenicë na obligon: jo vetëm të kujtojmë, por edhe të veprojmë; jo vetëm të zieprohemi, por të ringremë përgjegjësinë tonë të përbashkët dhe të pajisemi me burimet e nevojshme për ta përmbushur atë përgjegjësi si evropianë.”
