Izraeli ka gjasa të nisë edhe një luftë me Iranin para dhjetorit, ndoshta madje që në fund të gushtit. Irani e pret dhe po përgatitet për sulm. Në luftën e parë ai luajti “lojë të gjatë”, duke e matur zjarrin raketor me pritjen për një konflikt të zgjatur, shkruan Foreign Policy.
Megjithatë, në raundin e ardhshëm Irani ka të ngjarë të godasë vendosmërisht që në fillim, me synimin të shuajë çdo ide se mund t’i nënshtrohet dominimit ushtarak izraelit.
Si pasojë, lufta e ardhshme ka gjasa të jetë shumë më e përgjakshme se e para. Nëse presidenti amerikan Donald Trump përsëri i nënshtrohet presionit izraelit dhe i bashkohet luftës, SHBA-të mund të përballen me një luftë të plotë me Iranin që do ta bëjë Irakun të duket i lehtë në krahasim.
Lufta izraelite në qershor nuk kishte të bënte vetëm me programin bërthamor iranian. Në vend të kësaj, bëhej fjalë për ndryshimin e ekuilibrit të fuqisë në Lindjen e Mesme, ku kapacitetet bërthamore të Iranit janë të rëndësishme, por jo vendimtare. Prej mbi dy dekadash Izraeli ka shtyrë SHBA-të për veprim ushtarak kundër Iranit, për ta dobësuar atë dhe për të rikthyer një ekuilibër rajonal të favorshëm—atë që Izraeli nuk mund ta arrijë i vetëm.
Në këtë kontekst, sulmet izraelite kishin tre objektiva kryesore, përveç dobësimit të infrastrukturës bërthamore iraniane: të tërhiqnin SHBA-të në një përplasje të drejtpërdrejtë ushtarake me Iranin, të “çmontonin” regjimin iranian dhe ta shndërronin vendin në “Sirinë” ose “Libanin” e radhës—vende që Izraeli mund t’i bombardojë pa ndëshkim dhe pa përfshirjen e SHBA-ve. Vetëm njëri prej tre qëllimeve u arrit.
Trump nuk e “fshiu” programin bërthamor iranian, as nuk e ktheu problemin në një pikë ku mund të quhej i zgjidhur. Me fjalë të tjera, sulmet e qershorit i dhanë Izraelit në rastin më të mirë një fitore të pjesshme. Rezultati që ai preferonte ishte angazhimi i plotë i Trump-it, me shënjestrim si ndaj forcave konvencionale iraniane, ashtu edhe ndaj infrastrukturës ekonomike.
Megjithëse Trump parapëlqen veprime të shpejta e vendimtare, ai i trembet një lufte në shkallë të gjerë. Strategjia e tij ndaj objekteve bërthamore iraniane u konceptua për të kufizuar eskalimin, jo për ta zgjeruar. Afatshkurtër, Trump ia doli—për zhgënjimin e madh të Izraelit—por afatgjatë e la Izraelin ta fuste në një cikël eskalimi. Refuzimi i tij për të shkuar përtej një fushate të kufizuar bombardimesh ishte arsye kyçe pse Izraeli pranoi armëpushimin. Me kalimin e ditëve, Izraeli pësoi humbje serioze: mbrojtja e tij ajrore u dobësua dhe Irani u bë gjithnjë e më efektiv në depërtimin e saj me raketa.
Edhe pse Izraeli do ta kishte vazhduar konfliktin po të ishin angazhuar plotësisht SHBA-të, llogaritë ndryshuan pasi u bë e qartë se goditjet e Trump-it ishin një herë e mirë. Izraelit i doli ta fuste Uashingtonin në luftë, por nuk arriti ta mbante atje.
Dy objektivat e tjerë dështuan hapur. Pavarësisht sukseseve të hershme të inteligjencës—si vrasja e 30 komandantëve të lartë dhe 19 shkencëtarëve bërthamorë—Izraeli vetëm përkohësisht e pengoi komandë-kontrollin iranian. Brenda 18 orësh, Irani zëvendësoi shumicën, në mos të gjithë, këta komandantë dhe nisi një breshëri të fuqishme raketore, duke treguar aftësinë për të përthithur humbje të mëdha dhe njëkohësisht për të goditur ashpër kundër.
Shpresa izraelite që goditjet fillestare do të shkaktonin panik në kupolë dhe do të shpejtonin kolapsin e regjimit dështoi. Sipas Washington Post, agjentë të Mossadit që flisnin rrjedhshëm persisht telefonuan zyrtarë të lartë iranianë, duke i kërcënuar me vdekje ata dhe familjet e tyre nëse nuk regjistronin video kundër regjimit e s’braktisnin publikisht. U bënë mbi 20 telefonata në orët e para, kur elita iraniane ende përtypej nga goditjet. Megjithatë, s’ka prova se ndonjë gjeneral iranian u trondit; kohezioni i regjimit mbeti i paprekur.
Në kundërshtim me pritjet izraelite, vrasja e komandantëve të Gardës Revolucionare nuk solli protesta masive ose kryengritje. Përkundrazi, iranianë nga spektri i gjerë politik u mblodhën rreth flamurit—edhe nëse jo rreth vetë regjimit—ndërsa një valë nacionalizmi përfshiu vendin.
Izraeli nuk mundi të kapitalizojë mbi jopopullaritetin e gjerë të regjimit iranian. Pas gati dy vitesh krimesh në Gaza dhe nisjes së një sulmi “mashtrues” ndaj Iranit në mes të bisedimeve bërthamore, vetëm një pjesë e vogël e iranianëve—kryesisht në diasporë—ka pamje pozitive për Izraelin. Përkundrazi, sulmet i dhanë jetë të re narrativës së Republikës Islamike: në vend që ta dënonin regjimin për investimet në programin bërthamor, raketa dhe rrjetin e aleatëve joshhtetërorë, shumë iranianë tani zemërohen se këto shtylla të dekurajimit rezultuan të pamjaftueshme.
Izraeli nuk arriti as ta shndërrojë Iranin në “Sirinë tjetër” apo të vendosë dominim ajror të qëndrueshëm pa mbështetje amerikane. Edhe pse kontrolloi hapësirën ajrore iraniane gjatë luftës, nuk veproi pa ndëshkim. Kundërpërgjigjja raketore iraniane shkaktoi dëme të papërballueshme. Pa ndihmën thelbësore amerikane—përfshirë përdorimin e 25% të presëritësve THAAD të SHBA-ve brenda vetëm 12 ditësh—Izraeli mund të mos ta kishte vijuar luftën.
Kjo e bën të mundshëm një ofensivë të re izraelite. Si ministri i mbrojtjes Israel Katz, ashtu edhe shefi i shtabit Eyal Zamir, e kanë sinjalizuar këtë. Sipas Zamirit, lufta e qershorit ishte vetëm faza e parë; “Izraeli tani po hyn në një kapitull të ri” të konfliktit.
Pavarësisht nëse Irani vijon pasurimin e uraniumit, Izraeli është i vendosur ta privojë nga koha për të rindërtuar arsenalin raketor, për të rikthyer mbrojtjen ajrore ose për të vendosur sisteme të përmirësuara. Kjo është logjika e strategjisë izraelite të “kositjes së barit”: të godasë në mënyrë parandaluese e të përsëritur për të penguar kundërshtarët të zhvillojnë kapacitete që cënojnë dominimin e tij ushtarak. Meqë Irani po rinovon tashmë burimet ushtarake, Izraeli ka nxitje të godasë më herët sesa vonë—sidomos para se SHBA të hyjnë në sezonin e zgjedhjeve mesmandatëshe.
Kjo është pikërisht ajo që udhëheqësit iranianë duan ta detersojnë. Për të shuar iluzionin se “kos itja e barit” funksionon, Irani ka të ngjarë të godasë fort dhe shpejt në fillim të luftës tjetër. “Nëse agresioni përsëritet, nuk do të hezitojmë të reagojmë në mënyrë më vendimtare dhe në një mënyrë që nuk mund të fshihet,” shkroi në X ministri i jashtëm Abbas Araghchi. Çmimi për Izraelin duhet të jetë i madh, besojnë drejtuesit iranianë, ndryshe ai do të gërryejë gradualisht aftësitë raketore iraniane.
Përfundimi i luftës së ardhshme do të varet nga kush mësoi më shumë dhe veproi më shpejt: A mund ta rindërtojë Izraeli më shpejt stokun e presëritësve sesa Irani të rindërtojë lëshuesit dhe arsenalin? A ka ende Mossadi prani të thellë brenda Iranit apo shumica e rrjetit u shter gjatë përpjekjes për rrëzimin e regjimit në luftën e parë? A ka fituar Irani më shumë njohuri për depërtimin në mbrojtjen ajrore izraelite sesa Izraeli për mbylljen e boshllëqeve të saj? Për momentin, asnjëra palë nuk mund t’u përgjigjet me siguri.
Pikërisht sepse Irani s’mund të jetë i sigurt që një përgjigje më e fortë do ta neutralizojë strategjinë izraelite, ai ka gjasa të rishikojë qëndrimin bërthamor—sidomos tani që shtyllat e tjera të dekurajimit të tij, përfshirë të ashtuquajturën Aks i Rezistencës dhe paqartësinë bërthamore, u treguan të pamjaftueshme.
Përgjigjja e Trump-it ndaj një lufte të dytë Izrael–Iran mund të jetë vendimtare. Ai duket i painteresuar për një konflikt të zgjatur. Politikisht, goditjet fillestare ndezën përçarje brenda lëvizjes MAGA. Ushtarakisht, lufta 12-ditore zbuloi boshllëqe kritike në rezervat raketore amerikane. Si Trump ashtu edhe ish-presidenti Joe Biden e kanë harxhuar një pjesë të konsiderueshme të presëritësve amerikanë të mbrojtjes ajrore në një rajon që asnjëri nuk e sheh vital për interesat kyçe të SHBA-ve.
Megjithatë, duke dhënë dritën jeshile për salvon fillestare, Trump ra në kurthin izraelit—dhe s’është e qartë nëse mund të gjejë dalje, sidomos nëse ngul këmbë te “zero pasurim” si bazë për një marrëveshje me Iranin.
Përfshirja e kufizuar me gjasë s’është më opsion. Trump-it do t’i duhet ose t’i bashkohet plotësisht luftës, ose të qëndrojë krejt jashtë. Dhe të qëndrosh jashtë kërkon më shumë se një refuzim njëherësh—kërkon rezistencë të qëndrueshme ndaj presionit izraelit, diçka për të cilën deri më tani nuk ka treguar as vullnet e as forcë.
