Liderët e Greqisë dhe Italisë po përpiqen t’u tërheqin vëmendjen vendeve të tjera anëtare të Bashkimit Evropian mbi gjendjen në Libi, por paralajmërimet e tyre, të paktën deri tani, nuk po tërheqin vemendjen e Brukselit, raporton Politico.
Valët e migrantëve që vijnë nga Libi po rriten sërish në një kohë kur Roma është me shqetësim në rritje për ndikimin në rritje rus në këtë vend të paqëndrueshëm të Afrikës së Veriut, të dukshëm nëpërmjet furnizimeve me armë dhe mundësisë për një bazë të re detare në portin veriperëndimor të Tobrukut.
Athina gjithashtu ka dërguar dy anije luftarake për patrullim pranë brigjeve të Libisë, si përgjigje ndaj rritjes së migracioneve dhe për shkak të shqetësimeve strategjike se kundërshtari kryesor i saj, Turqia, po bashkëpunon me libianët për ndarjen e Mesdheut në zona detare për eksplorim energjie.
Këto zona shtrihen në ujërat jugore të ishullit grek të Kretës, të cilat Athina i konsideron të paligjshme sipas ligjit detar ndërkombëtar.
Ministri italian i jashtëm, Antonio Tajani, e përshkroi Libinë si “një çështje urgjente me të cilën Europa duhet të merret së bashku”, por përpjekja e javës së kaluar të BE-së për të realizuar përparime diplomatike përfundoi si farsë.
Komisioneri i BE-së për Migracionin, Magnus Brunner, së bashku me ministrat e Italisë, Greqisë dhe Maltës, u shpallën “persona non grata” në Bengazi, nën kontrollin e potentatit lindor libian, Khalifa Haftar. Delegacioni u akuzua për “shkelje të paqarta” dhe iu kërkua të largohej nga vendi.
“Roli i Rusisë në Libi po zgjerohet, duke e përdorur atë si nyje qendrore në strategjinë e vet afrikane,” paralajmëroi një diplomat i BE-së që ndjek nga afër këtë çështje. Ai shtoi se rrjetet politike të trafikantëve në Libi po mbështesin përpjekjet strategjike ruse, duke ndihmuar Moskën të shpëtojë nga sanksionet dhe të përdorë migracionin si një armë.
Megjithatë, Italia dhe Greqia e dinë se për të zgjidhur një problem kaq kompleks si Libia—një vend trefish më i madh se Spanja—do të nevojitet mbështetja e aleatëve të mëdhenj si SHBA-ja dhe Franca.
Qeveria greke njoftoi të mërkurën rregulla të reja të rrepta për migracionin, pasi po përballet me rritjen e migrantëve që arrijnë nga Libi në Kretë, mes sezonit turistik.
“Një situatë e jashtëzakonshme kërkon masa të jashtëzakonshme,” tha kryeministri Kyriakos Mitsotakis për deputetët, “prandaj qeveria greke vendosi të njoftojë Komisionin Evropian se pezullon përkohësisht procesimin e kërkesave për azil—fillimisht për tre muaj—për ata që vijnë me rrugë detare nga Afrika e Veriut.”
Rreth 9,000 njerëz kanë mbërritur në Kretë nga Libi që nga fillimi i vitit, kryesisht në javët e fundit, gati dyfish më shumë sesa gjatë gjithë vitit 2024.
Më vonë në qershor, Greqia vendosi dy anije luftarake për të ndaluar rritjen e mbërritjeve të migrantëve.
Megjithatë, zyrtarë të lartë qeveritarë shprehën dyshime për efektivitetin e kësaj mase, duke paralajmëruar se patrullat detare mund t’i nxisin migrantët të hidhen në det në kërkim të shpëtimit. Kjo veçse ndodhi: vetëm javën e kaluar, mbi 2,000 migrantë zbarkuan në Kretë.
Qeveria greke po përballet gjithashtu me kritika nga opozita dhe zyrtarë të vetë saj, për shkak të neglizhencës së viteve të fundit ndaj çështjes libiane.
Në përgjithësi, në gjysmën e parë të vitit u shënua një rritje prej 7% të kalimeve të parregullta në Mesdheun Qendror—thuajse të gjitha nga Libi—krahasuar me një rënie prej 20% në të gjitha rrugët e tjera kryesore.
Masa e ashpër e Greqisë shkaktoi frikë në Itali se një numër më i madh migrantësh mund të drejtohet drejt ujërave të saj.
“Jemi të shqetësuar për gjendjen në Libi dhe për rritjen e fundit të nisjeve të paligjshme,” tha zëdhënësi i Komisionit Evropian para vizitës së javës së kaluar në atë vend.
Diplomatët e përshkruan misionin diplomatik të javës së kaluar si një përpjekje për të përcaktuar se cilat masa mund të ishin të zbatueshme. Paratë e BE-së do të luanin, në çdo rast, një rol të rëndësishëm.
Në 2023, BE-ja arriti një marrëveshje shumë të kontestuar me Tunizinë, ku autoritetet tuniziane morën kompensim për ndalimin e migracionit, por diplomatët hezitojnë se një model i tillë mund të përsëritet në një vend të destabilizuar nga milicitë rivale si Libia.
Ekspozita e armatimit rus në Bengazi gjatë një parade ushtarake tregoi lidhjet në rritje mes Kremlinit dhe Haftarit.
Rusia dëshiron një bazë në Mesdhe, veçanërisht pasi autoritetet e reja në Siri shfuqizuan marrëveshjen që i siguronte Rusisë përdorimin e portit të Tartusit, pas rënies së Bashar al-Asadit. Ministri Tajani paralajmëron rregullisht se Libia është lokacioni më i mundshëm për një bazë të re detare ruse.
Sipas raportit të agjencisë Agenzia Nova, Moska dëshiron gjithashtu të instaloje sisteme raketore në bazën ushtarake në Sebha, në jug të Libisë, e kontrolluar nga Haftar, dhe t’i drejtojë raketat drejt Europës.
Shumë analistë dhe diplomatë janë skeptikë se Rusia tashmë është në fazën e drejtimit të raketave nga Libia në Europë. Por edhe pa raketa, Rusia po përdor disa baza ushtarake në Libinë për logjistikë, “të cilat teorikisht mund të prekin Europën,” tha Arturo Varvelli, bashkëpunëtor i lartë në Këshillin Europian për Marrëdhëniet Ndërkombëtare.
Derisa Rusia ka përdorur kryesisht bazat në Libi për operacione në pjesët e tjera të Afrikës, duke vepruar kryesisht përmes Korpsit Afrikan, i mbështetur nga ministria ruse e mbrojtjes, frikërat midis zyrtarëve të Evropës Jugore po rriten se Rusia mund ta përdorë migracionin nga Libi si një hakmarrje hibride—siç bëri në lindje të BE-së, ku shpinte refugjatë nga Lindja e Mesme përmes kufirit bjellorus në Poloni.
Megjithatë, jo të gjitha kartat janë në duart e Rusisë. Një diplomat tha se shpenzimet e luftës në Ukrainë po ia marrin trupave ruse në Afrikë burimet e nevojshme për të paguar milicitë libiane, duke krijuar tensione me aleatët e tyre dhe me Haftarin.
“Nuk shoh që rusët po marrin përgjegjësinë e trafikimit të migrantëve,” tha Karim Mezran, bashkëpunëtor i lartë në Këshillin Atlantik, duke shtuar se “e shoh se rusët po dërgojnë mesazhin se ata janë sundimtarët e rinj, dhe urdhrat e tyre duhet të ndiqen.”
Pavarësisht kërcënimeve serioze nga Libi, Italia dhe Greqia po luftojnë t’i bindin aleatët e tyre për një angazhim më të madh.
Kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, diskutoi për Libinë me presidentin francez Emmanuel Macron gjatë një takimi treorësh në Romë më 4 qershor.
“Libia është, natyrisht, një temë me rëndësi kyçe për Italinë dhe Francën,” tha një zyrtar italian i njohur me bisedimet midis Parisit dhe Romës, duke theksuar “shqetësimet e përbashkëta, veçanërisht për çështjen e sigurisë dhe praninë në rritje të Rusisë, si dhe migracionin.”
Megjithatë, zyrtari italian pranoi se ekzistojnë “hije” midis pikëpamjeve të të dy vendeve “rreth zgjidhjeve të mundshme politike.”
Libia po hyn gjithnjë e më shumë në axhendën e forumeve të ndryshme diplomatike, por në praktikë ndodh shumë pak. Ndërsa Italia dëshiron me ngulm që Franca, si fuqi ushtarake, të përfshihet, kjo çështje nuk është aq e rëndësishme për Parisin sa për Romën, dhe madje i përkujton dështimet franceze në Mali dhe Niger.
“Politikisht, qeveria franceze nuk ka interes të krijojë panik për Rusinë, sepse kjo vetëm do të nxirrte në pah dështimet e tyre,” tha një analiste, duke vënë në dukje se Franca gradualisht është tërhequr nga vendet afrikane në Sahel, ndërsa Rusia ka forcuar praninë atje.
Dhe me SHBA-të që po kthehen gjithnjë e më shumë drejt Paqësorit, ka pak shpresë që Uashingtoni të investojë kapital politik në stabilizimin e Libisë.
Më indikative është fakti që deklarata më e fundit e NATO-s, nënshkruar më 25 qershor në Hagë, nuk përmend Afrikën.
“Nuk dëshironin të përfshinin çështje kontestuese sepse NATO-ja tani ka një agjendë shumë minimale,” tha Alessandro Marrone, kreu i programit për mbrojtje, siguri dhe hapësirë në Institutin për Çështje Ndërkombëtare me seli në Romë.
