Çdo qytetar duhet të ketë të depozituar mjaftueshëm ushqim në mënyrë që të jetë i vetëqëndrueshëm për të paktën 72 orë në rast krize, paralajmëron Komisioni Evropian, sipas draftit të Strategjisë së tij për Gatishmëri të Unionit.
“Në rast të ndërprerjeve ekstreme, periudha fillestare është më kritike,” thuhet në dokument, i cili përshkruan skenarë të mundshëm që variojnë nga lufta, sulmet kibernetike dhe sëmundjet vdekjeprurëse, deri te përmbytjet e shkaktuara nga ndryshimet klimatike.
Pesë vjet pas bllokimeve të para për shkak të pandemisë COVID-19 dhe tre vjet pas pushtimit rus të Ukrainës, me kërcënime gjithnjë në rritje nga katastrofat natyrore dhe tronditjet financiare, ky plan vjen në një moment kur Evropa po kalon nga një krizë në tjetrën. “Asnjë nga krizat e mëdha të viteve të fundit nuk ka qenë e izoluar apo afatshkurtër,” thuhet në dokument. “Evropa nuk mund të lejojë më që të jetë vetëm reaktive.”
Nënkryetarja ekzekutive e Komisionit, Roxana Mînzatu, pritet ta paraqesë këtë strategji të mërkurën. Mesazhi i saj është: “Rregullojeni çatinë sa kohë që ende shkëlqen dielli,” tha Mînzatu për POLITICO, duke shtuar se qëllimi i Komisionit është “të ndihmojë individët… në nivel familjar.”
Sipas draftit prej 17 faqesh, strategjia ka për qëllim të “krijojë një BE të sigurt dhe elastike me kapacitetet e nevojshme për të parashikuar dhe menaxhuar kërcënimet dhe rreziqet, pavarësisht natyrës apo origjinës së tyre.”
Kjo përfshin dhënien e udhëzimeve për shtetet anëtare për “magazinim të furnizimeve thelbësore, planifikim krizash, disponueshmëri strehimi si dhe masa për të siguruar infrastrukturën kyçe tokësore dhe hapësinore,” thuhet në propozim.
Vetëm disa javë pas prezantimit të strategjisë së saj të parë të mbrojtjes, BE thekson se forcimi i gatishmërisë në të gjitha sektorët është “një çështje urgjente”.
Aktorë armiqësorë
Përgatitja për luftë zë një vend të rëndësishëm në listën e prioriteteve. Edhe pse strategjia nuk sjell nisma të reja mbrojtjeje, ajo propozon një model të menaxhimit të krizave të frymëzuar nga vendet skandinave, ku i gjithë shoqëria – nga qytetarët te kompanitë dhe qeveritë – përfshihet në proces. Plani i Komisionit mbështetet në konkluzionet e raportit Niinistö, i cili propozon përmirësime për përgatitjen e BE-së për luftë dhe mbrojtjen civile.
Kërcënimet gjeopolitike mund të shfaqen si në hapësirën fizike, ashtu edhe në atë digjitale.
Evropa duhet të jetë më e përgatitur për sulme kibernetike, thuhet në draft. Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, Rusia ka intensifikuar aktivitetet në hapësirën kibernetike, duke përfshirë sulme mbi infrastrukturën kritike si rrjetet energjetike. Veçanërisht në krahun lindor të Evropës është vërejtur rritje e sulmeve kibernetike.
Kina, Irani dhe Koreja e Veriut gjithashtu vazhdojnë të synojnë qeveritë perëndimore, kompanitë dhe institucionet kyçe. Sulmet hibride dhe kibernetike të sponsorizuara nga shteti janë bërë “një tipar i përhershëm i realitetit të sotëm”, theksohet në dokument.
Një nga propozimet kyçe është krijimi i një “sistemi evropian paralajmërimi për siguri kibernetike”, i cili, sipas Komisionit, do të përmirësonte zbulimin e kërcënimeve dhe vetëdijen situative. Gjithashtu, propozohet trajnim digjital dhe ndihmë për shtetet që duan t’i bashkohen BE-së, si dhe përdorim më i madh i diplomacisë kibernetike dhe bashkëpunim i shtuar me NATO-n.
Edhe kompanitë kanë rol aktiv në gatishmëri, sepse kërkohet ndarja e informacionit dhe pjesëmarrja në “parashikim strategjik dhe nisma anticipuese”, si dhe në trajnime.
“BE duhet të promovojë bashkëpunimin midis organizatave publike dhe private në sektorë strategjikë si siguria kibernetike, duke siguruar që nevojat e fuqisë punëtore dhe ofertat arsimore të jenë të harmonizuara,” thuhet në draft.
Katastrofat natyrore
Gatishmëria nuk ka të bëjë vetëm me konfliktet e shkaktuara nga njerëzit, tha Mînzatu. “Ka të bëjë edhe me reagimin ndaj përmbytjeve; pamë çfarë ndodhi në Spanjë,” e cila vitin e kaluar përjetoi përmbytje ‘monstruoze’, duke lënë qindra të vdekur.
Shumë njerëz nuk e dinë çfarë të bëjnë kur përballen me katastrofa natyrore, shtoi ajo. “Çdo lloj krize kërkon aftësi bazike, njëfarë kuptimi dhe njohurie për të ditur çfarë të bësh së pari.”
Komisioni propozon një strategji për magazinimin brenda BE-së, për të përmirësuar qasjen në burimet kyçe, përfshirë ato për raste urgjente dhe përgjigje ndaj katastrofave, masa mjekësore, lëndë të para kritike, pajisje energjetike dhe potencialisht ushqim dhe ujë. Strategjia do të kombinojë rezervat e centralizuara të BE-së me kontributet e shteteve anëtare.
Do të paraqitet gjithashtu një strategji për mbështetje të masave mjekësore kundër kërcënimeve ndaj shëndetit publik – e cila do të plotësohet me rezervat e parashikuara në Ligjin për barnat kritike.
Komisioni synon gjithashtu forcimin e koordinimit të reagimit ndaj krizave përmes krijimit të një “qendre koordinuese për kriza”, që do të ndërtojë mbi Qendrën ekzistuese për Koordinimin e Reagimit Emergjent (ERCC). Kjo qendër do të fokusohet në parashikimin dhe menaxhimin e pasojave të krizave në të gjitha sektorët, do të ofrojë mbështetje në menaxhimin e krizave dhe do të ndjekë përgjigjen e përgjithshme ndaj tyre.
Ndërsa disa vende të BE-së duan që investimet të përqendrohen në mbrojtje, të tjera mendojnë se ndryshimet klimatike janë përparësi më e madhe. Mînzatu theksoi se këto dy çështje janë të lidhura ngushtë.
“Nuk mund të kesh mbrojtje, nuk mund të kesh një Evropë të gjelbër pa gatishmëri, dhe nuk mund të kesh gatishmëri duke injoruar ambiciet dhe qëllimet e gjelbra të BE-së,” tha Mînzatu.
Gatishmëria e përmirësuar do të kërkojë gjithashtu një qasje më fleksibile ndaj financimit.
Komisioni propozon rishikim të instrumenteve financiare për reagim ndaj krizave, për të siguruar që mekanizmat e financimit të jenë të shkallëzueshëm dhe të përshtatshëm për rreziqet dhe krizat që ndryshojnë. Ekzekutivi i BE-së planifikon gjithashtu të integrojë gatishmërinë në investimet e jashtme, përfshirë zgjerimin e projekteve të përshtatjes ndaj klimës dhe rezistencës në vendet partnere.
Për të forcuar këto masa, Komisioni po shqyrton një paketë të re legjislative për të vendosur standarde dhe qëllime afatgjata për gatishmërinë.
“Komisioni do të vlerësojë nevojën dhe realizueshmërinë e një Ligji të BE-së për Gatishmëri, për të forcuar qëndrueshmërinë e funksioneve kyçe shoqërore përmes vendosjes së standardeve të përbashkëta dhe objektivave të matshëm afatgjatë,” thuhet në dokument.
Gatishmëria dhe siguria do të “integrohen dhe përfshihen” në legjislacionin, politikat dhe programet evropiane, dhe dokumenti përmend 30 veprime kyçe nën shtatë tema, përfshirë bashkëpunimin civil-ushtarak, bashkëpunimin publik-privat dhe përgatitjen e popullsisë.
