Për shumë evropianë, skepticizmi i zëvendëspresidentit amerikan JD Vance ndaj kontinentit ka qenë prej kohësh i qartë, shkruan Newsweek.
Si senator nga Ohio, Vance ka kritikuar shpenzimet e NATO-s, është tallur me burokratët e BE-së dhe e ka quajtur mbështetjen amerikane për Ukrainën “dorëzim të paqëndrueshëm”. Në fushatën për Senatin ai shkoi edhe më larg duke deklaruar: “Nuk më intereson çfarë ndodh me Ukrainën.”
Me zgjedhjen e tij si kandidat për zëvendëspresident nga Donald Trump, disa shpresuan se pesha e funksionit do të zbusë qëndrimet e tij. Por kjo nuk ndodhi.
Një grup-chat privat në aplikacionin e koduar Signal, i cili përfshinte zyrtarë të lartë të administratës Trump dhe u shpërnda gabimisht me kryeredaktorin e The Atlantic, tregoi se Vance ishte i palëkundur në qëndrimet e tij negative ndaj Evropës. Në një nga mesazhet, Vance shkruante:
“Thjesht e urrej të shpëtoj përsëri Evropën.”
Biseda zhvillohej në kontekstin e një sulmi të koordinuar amerikan mbi objektivat e Houthive në Jemen, por toni tregoi për një qëndrim më të thellë ndaj aleancës transatlantike. Thuhet se Stephen Miller, këshilltar i Shtëpisë së Bardhë, ka sugjeruar që SHBA të kërkojë kompensim ekonomik nga aleatët për sigurinë në Detin e Kuq.
Një moment i bujshëm ndodhi në fund të shkurtit, gjatë një takimi mes Vance, Trump dhe presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky në Zyrën Ovale. Ajo që duhej të ishte një diskutim diplomatik për marrëveshje minerare dhe ndihmën e ardhshme të SHBA u kthye në një skenë përçmuese, me Vance që i tha Zelenskyt:
“Duhet të jeni mirënjohës që presidenti po përpiqet të përfundojë këtë konflikt.”
Asnjë marrëveshje nuk u nënshkrua. Konferenca për shtyp u anulua. Zelensky u largua i tronditur. Një diplomat i lartë evropian në Bruksel e quajti ngjarjen: “Çernobili diplomatik.”
Në fillim të shkurtit, në Konferencën e Sigurisë në Mynih, Vance hodhi akuza të ashpra kundër vetë demokracisë evropiane, duke e shmangur krejtësisht pushtimin rus të Ukrainës.
“Kërcënimi më i madh për Evropën nuk është Rusia apo Kina. Është nga brenda,” deklaroi ai, duke kritikuar cenzurën, ndalimin e protestave kundër abortit në Britani, gjykimin për urrejtje të zërave antifeministë në Gjermani dhe masat ndaj protestuesve që dogjën Kuranin në Suedi.
Vance kritikoi institucionet evropiane për “anulimin e zgjedhjeve”, duke iu referuar kontestimeve në Rumani pas ndikimit të dyshuar rus në fushatën e ekstremit të djathtë.
Ai gjithashtu mbrojti partinë e djathtë ekstreme gjermane AfD, pasi u përjashtua nga konferenca, dhe u takua me udhëheqësen e saj Alice Weidel – duke anashkaluar kancelaren gjermane.
“Fituesit e Luftës së Ftohtë besonin në lirinë. Nuk është më e qartë çfarë ndodhi me disa prej tyre,” tha ai.
Reagimet në Evropë ishin të ashpra: Le Monde e quajti fjalimin “sulm të dhunshëm ndaj demokracisë evropiane”; Politico e cilësoi si “top shkatërrues”. Një zyrtar i mbrojtjes në Berlin tha se ishte “si të vinte për ta shkatërruar aleancën nga brenda.”
Më vonë, në një intervistë për Fox News, Vance përçmoi idenë e forcave paqeruajtëse evropiane në Ukrainë. Edhe pse më pas tha se komentet e tij u keqinterpretuan, reagimi në Londër dhe Paris ishte i fortë – sidomos pasi britanikët përkujtuan se kanë humbur 636 ushtarë në luftërat ku SHBA udhëhoqi koalicionin.
Teoria e Védrine: Pse Vance e urren Evropën
Ish-ministri i Jashtëm francez Hubert Védrine sheh në këtë qasje të Vance një qëllim të qartë:
“Administrata Trump nuk sheh aleatë – vetëm të varur që i konsideron parazitë.”
Kur u pyet nëse kjo mund ta shtyjë Evropën drejt pavarësisë së vërtetë strategjike, Védrine u përgjigj:
“Nuk ka më rend botëror nën udhëheqjen amerikane – vetëm një strukturë të dominimit ushtarak. Tani duhet të vendosim: A mund ta mbrojmë veten, apo do të shpërbëhemi nën idenë se mbrojtja nuk është më falas?”
Sipas tij, qëndrimi i Vance është qëllimisht armiqësor, i rrënjosur në idenë se politika e jashtme duhet t’i shërbejë vetëm narrativës së brendshme.
“Kjo e bën të rrezikshëm – por, në njëfarë mënyre, edhe të dobishëm. Ai e detyron Evropën të përballet me pyetjen që ka shmangur për dekada: A do të bëhemi një iriq ushtarak për të penguar sulmet, dhe ndoshta, një ditë, të rindërtojmë marrëdhënien me Uashingtonin – por nën kushte të tjera. Pa asnjë garanci.”
Kur u pyet nëse qëndrimi aktual amerikan mund ta shkatërrojë përfundimisht NATO-n, Védrine u ndal pak çaste dhe u përgjigj:
“Kufiri është kaluar tashmë.”
