Në momentin kur presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, akuzoi Turqinë për “shkelje të së drejtës ndërkombëtare” dhe “destabilizim të Ballkanit Perëndimor” për shkak të, siç tha ai, “dërgesave të armëve për Kosovën”, u bë e qartë se deklarata e tij zbulon më shumë për Beogradin sesa për Ankaranë.
Sepse pikërisht në vitet kur përsëriste fjalët “paqja dhe stabiliteti”, Vuçiç e shndërroi Serbinë në një nga shoqëritë më të militarizuara të Evropës dhe një nga furnizuesit e rrallë evropianë të Izraelit me armë gjatë gjenocidit në Gaza.
Ky paradoks, pothuaj grotesk në dyfytyrësinë e tij, tregon transformimin e thellë të politikës së jashtme serbe: nga neutraliteti deklarativ dhe ideja e “urës midis Lindjes dhe Perëndimit”, drejt një orientimi të hapur ndaj aleatëve autoritarë — në radhë të parë Izraelit, Hungarisë, Rusisë dhe Kinës.
Sulmi ndaj Turqisë: një goditje në bosh apo sinjal besnikërie të re gjeopolitike
Këtë javë Vuçiç akuzoi Turqinë se “ëndërron përsëri për ringjalljen e Perandorisë Osmane” dhe se “po armatos autoritetet e Kosovës në kundërshtim me Kartën e Kombeve të Bashkuara dhe Rezolutën 1244”. Deklaratat e tij erdhën pasi Ankaraja dhe Prishtina zgjeruan bashkëpunimin ushtarak përmes marrëveshjes kornizë të nënshkruar në janar 2024, që përfshin shitjen e dronëve, trajnime dhe ushtrime të përbashkëta.
Ajo që e bën këtë sulm të çuditshëm është fakti se Vuçiç e ndërmori pas disa vitesh marrëdhëniesh të ngushta me presidentin turk Recep Tayyip Erdoğan, me të cilin zhvilloi projekte ekonomike dhe infrastrukturore me vlerë miliarda euro. Vetëm një vit më parë, ai e quante Turqinë “faktorin më të madh të stabilitetit në rajon”.
Pas kësaj retorike, megjithatë, fshihet diçka tjetër: lidhja gjithnjë më e thellë e Serbisë me Izraelin — një shtet nën kritika të ashpra ndërkombëtare për ofensivën brutale në Gaza, por që sot gjen te Vuçiçi një nga mbështetësit më të hapur në Evropë.
Serbia akuzon për armatosje, ndërsa vetë shet armë Izraelit
Ndërsa Vuçiç shprehet “i tmerruar” nga shitja e dronëve turq për Kosovën, dokumentet tregojnë se Serbia nga tetori 2023 e deri sot ka eksportuar të paktën dy kontingjente armësh në Izrael — edhe pas fillimit të ofensivës në Gaza.
Sipas hulumtimit të BIRN, kompania shtetërore Jugoimport-SDPR ka dërguar dy ngarkesa pajisjesh ushtarake, ndërsa fabrika “Prvi partizan” nga Užice ka shitur municion në mars dhe prill 2024.
Në qershor, Vuçiç vetë deklaroi se është “i vetmi lider në Evropë që ende tregton municion me Izraelin” dhe se “është krenar për këtë”. Ndërsa Evropa vendos embargo ndaj Tel Avivit, Beogradi e kthen këtë në kapital politik — duke treguar se Serbia tashmë nuk ndan të njëjtat kufij moralë me kontinentin.
Sipas BIRN, eksporti i armëve dhe municionit serb në Izrael gjatë vitit 2024 arriti në 42,3 milionë euro — tridhjetë herë më shumë se një vit më parë.
Parada e forcës dhe aleanca me një shtet të akuzuar për gjenocid
Në shtator, Beogradi organizoi paradën më të madhe ushtarake në historinë e tij. Në të u ekspozuan sistemet raketore izraelite PULS me rreze deri në 300 kilometra — të mjaftueshme për të arritur shumicën e kryeqyteteve ballkanike. Krahas tyre u panë sisteme PVO kineze, tanke ruse, dronë nga Emiratet dhe avionë francezë Rafale.
Ky përzierje — armë ruse, teknologji kineze dhe sisteme izraelite — po bëhet simbol i orientimit të ri ushtarako-politik të Vuçiçit, që në Perëndim perceptohet si një rrezik për stabilitetin evropian dhe si qendër e një aleance “hibride” që minon politikat e BE-së.
Izraeli dhe Serbia: një bosht i çuditshëm interesi
Ndërsa pjesa më e madhe e Evropës ka kufizuar bashkëpunimin me Izraelin për shkak të krimeve në Gaza, Beogradi dhe Tel Avivi po forcojnë lidhjet. Ministri izraelit i Jashtëm, Gideon Sa’ar, e përshkroi Vuçiçin gjatë vizitës në Beograd si “një nga aleatët më të rëndësishëm të Izraelit në Evropë”. Vuçiç u përgjigj: “Serbia kurrë nuk do t’i kthejë shpinën Izraelit, pavarësisht presioneve.”
Ndërkohë që Evropa solidarizohet me popullin palestinez, Vuçiç dhe kryetari i Knesetit, Amir Ohana, nënshkruajnë marrëveshje për tregti të lirë, bashkëpunim në siguri kibernetike dhe investime të përbashkëta në industrinë e mbrojtjes.
Këtë vit, delegacioni serb i udhëhequr nga Ana Brnabić falënderoi autoritetet izraelite që votuan kundër rezolutës së OKB-së për gjenocidin në Srebrenicë — një akt që shfaq afërsinë morale dhe politike midis dy qeverive që përpiqen të relativizojnë krimet e veta.
Standardet e dyfishta dhe gjeopolitika e hipokrizisë
Kështu, sulmi i Vuçiçit ndaj Turqisë nuk është asgjë më pak se një kalkulim strategjik. Serbia mundohet të paraqitet si “viktimë e padrejtësisë ndërkombëtare”, ndërsa në realitet përfiton nga tregtia e armëve, forcon lidhjet me regjime autoritare dhe përdor retorikën e “paqes” për propagandë të brendshme.
Kur Turqia forcon bashkëpunimin me Kosovën, kjo quhet “sulm ndaj sovranitetit të Serbisë”; kur Beogradi shet raketa Qipros dhe municion Izraelit, kjo quhet “bashkëpunim legjitim”. Brenda këtij kornize të shtrembër morale, çdo veprim serb merr etiketën “patriotike”, ndërsa çdo veprim i huaj — “antisrb”.
Nga ura midis Lindjes e Perëndimit te ura drejt izolimit
Ndërsa Vuçiç flet për “neutralitet”, realiteti tregon një Serbi që ka zgjedhur anën e saj. Një vend që dikur simbolizonte lëvizjen e të painkuadruarve, sot qëndron në mesin e pak vendeve evropiane që mbështesin hapur regjimin izraelit, i akuzuar nga OKB dhe BE për krime lufte.
Deklaratat e tij për Turqinë nuk thonë asgjë për Ankaranë, por zbulojnë gjithçka për Beogradin — një shtet që po armatoset me shpejtësi, që pasurohet nga luftërat dhe që ndërton aleanca me regjime të përjashtuara ndërkombëtarisht.
Në fund, Serbia e Vuçiçit nuk flet më gjuhën e paqes, por të tregtisë me luftën. Dhe ndërsa përpiqet t’i japë leksione moraliteti Turqisë, gjithnjë e më qartë bëhet se hipokrizia e Beogradit është bërë produkti i tij më i eksportuar.
